Dementie: hoe lang kan Joe Biden nog aanblijven?

Het was al duidelijk te zien tijdens de presidentiële campagne: Joe Biden, toen nog 77 jaar oud, liet herhaaldelijk missers zien die niet overtuigend door zijn leeftijd, op bepaalde punten altijd al enigszins bizar persoonlijkheid of door de inspanningen van de (voor)verkiezingscampagne konden worden verklaard. Wie, zoals de auteur van deze regels, Dr. Wolfgang Meins, een goede twintig jaar van zijn medisch leven wetenschappelijk en praktisch gericht heeft op dementie, cognitieve stoornissen en geriatrische geneeskunde, zou reeds in juni vorig jaar op basis van het beschikbare videomateriaal niet minder dan de diagnose van een nog milde, maar niettemin reeds duidelijke dementie komen.

De twee tv-gesprekken in de herfst met zijn tegenstander Trump verliepen echter enigszins anders. Want Biden, gezien zijn reeds “on record” dementie, deed het opmerkelijk goed. Afgezien van het feit dat Trump er ook niet erg goed in slaagde zijn concurrent op het demente hellende vlak te krijgen, was er iets met Biden gebeurd, en dat lag voor de hand: ergens in de zomer van 2020 moet een behandeling met één of twee geneesmiddelen tegen Alzheimer – een cholinesteraseremmer plus eventueel memantine – van start zijn gegaan. De te verwachten effecten zijn over het algemeen duidelijk en beperken zich tot een stabilisatie gedurende enkele maanden, d.w.z. een tijdelijke vertraging van de verdere verslechtering. Bij een minderheid van de patiënten treedt in deze periode echter ook een duidelijke verbetering op, zoals duidelijk het geval is bij Biden. Maar deze fase is nu voorbij. De ziekte heeft duidelijk weer de overhand genomen.

Welk bewijs is er voor deze beoordeling?

Allereerst is er één bewijs: sinds zijn aantreden is er geen reguliere persconferentie geweest waarop Biden gevraagd had kunnen worden naar de talloze executive orders die hij direct na zijn aantreden heeft ondertekend, naar de bombardementen in Syrië, of zelfs naar het minimumloon probleem. Geen enkele Amerikaanse president heeft in de afgelopen 100 jaar zo’n lange pauze genomen. Wanneer Biden niet van de teleprompter kan voorlezen – zoals hij deed bij de beëdiging – doemen al snel problemen op, zoals hier gecompileerd: zwarten en Latino’s zijn niet slim genoeg – “niet slim genoeg” – om online een vaccinatieafspraak te maken; over het probleem van China’s behandeling van zijn Oeigoerse minderheid neemt hij zelfs de propagandaformule van de Chinese regering over; tenslotte beweert hij ook dat een vaccin tegen Corona pas beschikbaar is sinds hij zijn ambt heeft aanvaard, hoewel hijzelf al op 21 december een – publiekelijk gevierde – vaccinatie had gekregen.

Het feit dat de tv-interviewer totaal onaangedaan lijkt door deze verbale misstappen werpt een veelzeggend licht op de manier waarop de mainstream media omgaan met de problemen van Biden – en niet alleen in de VS. Dat is echter een ander onderwerp en zal hier niet worden behandeld. Maar het volgende echt drastische incident kreeg ook weinig media-aandacht: eind februari bracht Biden een officieel bezoek aan de staat Texas. In zijn korte, thematisch zeer overzichtelijke welkomsttoespraak in Houston raakt hij al na drie korte zinnen de draad volledig kwijt en lijkt dan even hulpeloos als onwetend.

En hoe valt het laatste incident van 3 maart te verklaren? Gepland was eigenlijk om een videoconferentie uit te zenden van Biden vanuit het Witte Huis. – in aanwezigheid van onder meer Nancy Pelosi – met de democratische congresleden. Maar nadat Biden aanvankelijk kritiek had geuit op de opheffing van de mondkapjes plicht die zojuist in twee staten was afgekondigd en nu, zoals hij zei, uitkeek naar de vragen van de Democratische congresleden, schakelde het Witte Huis abrupt en zonder enige uitleg de uitzending gewoon uit.

Wat zijn de symptomen?

Dementie, ongeacht de onderliggende ziekte, verwijst naar mentale achteruitgang in een mate die relevant is voor het dagelijks leven. Het dagelijks leven van Biden is echter niet het rustige, gezamenlijke pensioen met zijn jongere en duidelijk fittere vrouw thuis in Delaware – zonder bijzondere mentale uitdagingen, afgezien misschien van incidentele bezoeken aan familieleden, vrienden en oude buren. Nee, hij heeft gekozen voor een van de meest uitdagende banen die er zijn op de planeet.

Dat brengt ons bij de eerste van de verschillende dementiesymptomen van Biden. Iemand van achter in de zeventig die nog steeds denkt dat hij de functie van president van de V.S. kan uitoefenen, had zichzelf in een meer dan gemiddelde lichamelijke en, wat nog belangrijker is, geestelijke gezondheid moeten houden in vergelijking met zijn leeftijdgenoten. Aangezien dementie, zoals in het geval van Biden, zich in de overgrote meerderheid van de gevallen niet plotseling, maar eerder sluipend ontwikkelt, is het zeer waarschijnlijk – gezien de huidige ernst van zijn dementie – dat hij al milde of zeer milde symptomen had toen de voorverkiezingscampagne ophanden was en hij zich nog had kunnen terugtrekken. Wat hij, zoals wij weten, niet heeft gedaan omdat hij, zoals de meeste van zijn lotgenoten, geen, of tenminste weinig, adequaat storingsbewustzijn of realistische inschatting van zijn resterende vermogens had.

Naast dit gebrek aan of onvoldoende inzicht in de ziekte kenmerkt de dementie van Biden zich door een toch al matig-ernstige geheugenstoornis: zelfs uiterst summiere gebeurtenissen als zijn Coronavaccinatie of, een tijd terug, met welke Chinese politicus hij eind 2015 over het klimaatakkoord van Parijs onderhandelde, zijn al begraven. Bovendien vallen woordvindingsstoornissen steeds weer op, in samenhang met een reeds duidelijk spraakverval. Want, moeilijk te geloven, Biden werd ooit beschouwd als een van, zo niet de beste, Democratische redenaar. Vandaag is hij ten einde raad, tenzij hij een teleprompter in zicht heeft. Anders mompelt hij, soms na een pittige start, meestal alleen een paar nogal inhoudsarme zinnen, zoals dat het veiliger is met een mondkapje dan zonder. Tenslotte, dit wordt vooral duidelijk als hij de draad kwijt is, zijn er ook zogeheten uitvoerende stoornissen. Dit verwijst onder meer naar problemen met planning en mentale flexibiliteit, d.w.z. een beperking van het vermogen om mentaal het doelgerichte pad te voorzien en gedachten en gedrag aan te passen aan nieuwe, uitdagende en onverwachte situaties.

Als rekening wordt gehouden met leeftijd, symptomen en de tot nu toe verloop van de ziekte, is de dementie van Biden hoogstwaarschijnlijk te wijten aan de ziekte van Alzheimer. Dit voorspelt niet veel goeds voor de prognose: het gaat maar door, door en door, maar helaas alleen maar bergafwaarts. Als oud politiek strijdros, die al vijftig jaar vertrouwd is met de gewoonten, terminologie en media van politiek Washington, kon hij de voorverkiezingen overleven dankzij de lange routine. Hij profiteerde ook van de Corona-restricties, waardoor hij grotendeels vanuit de kelder van zijn privéwoning campagne kon voeren. Zo haalde hij de beëdigingsceremonie in januari – uiteindelijk met behulp van medicatie. Sinds enkele weken lijkt het einde van de lijn bereikt te zijn. Het is dan ook waarschijnlijk geen toeval dat op 22 februari in totaal 33 Democratische leden van het Congres een brief aan Biden schreven waarin zij hem voorstelden het alleenheerschappij over de kernwapens in het Amerikaanse arsenaal af te staan.

Aanzienlijk verminderd beoordelingsvermogen

Dat is zeker geen slecht voorstel. Alleen al door zijn geheugenstoornis is het beoordelingsvermogen van Biden aanzienlijk aangetast. Dit komt omdat het geheugen werkt op een “first in, last out”-basis, wat leidt tot een beoordelingsbasis die sterk wordt beïnvloed door het verleden: gebeurtenissen uit een langer verleden worden overgewaardeerd, meer recente ondergewaardeerd of helemaal niet in aanmerking genomen omdat ze niet mentaal beschikbaar zijn of alleen in fragmenten. Een normale persconferentie, met een breed scala aan onderwerpen, zonder teleprompter, zonder vooraf ingediende vragen, met kritische journalisten en niet alleen bevooroordeelde verslaggevers, zou uitlopen op een ramp voor Biden.

Tegen deze trieste achtergrond lijkt het ronduit grotesk wanneer bijvoorbeeld Die Welt op 3 maart bijna zijn hele pagina 2 ter beschikking stelt aan twee hooggeplaatste ex-diplomaten voor een essay dat gewijd is aan de vraag hoe Biden het transatlantisch bondgenootschap nieuw leven zal inblazen. De huidige president van de VS zal echter niets kunnen bijdragen aan de heropleving, behalve een paar zinnen uit zijn oude geheugen. Als er in dit verband iets uit Washington komt, zal het van Buitenlandse Zaken komen – en mogelijk van uiterst links, dat wil zeggen van Kamala Harris. Om misverstanden te voorkomen, kan Biden natuurlijk nog steeds spreken over een onderwerp als de transatlantische betrekkingen. Maar door geheugenproblemen kan hij zijn resterende kennis over dit onderwerp niet meer redelijkerwijs in verband brengen met de ontwikkelingen van, laten we zeggen, het afgelopen decennium – behalve natuurlijk de uitspraak dat Trump deze betrekkingen heeft verpest.

Er moet een uitweg worden gevonden

Het zou me zeer verbazen als de Democratische leiders niet allang een informele Task Force hadden gevormd om een plan te bedenken om de partij en de staat uit de rotzooi van Biden te halen. Dat zal niet gemakkelijk zijn, omdat de Democraten – net als de mainstream media – verstrikt zijn in een web van leugens. De hoofdrolspelers weten natuurlijk al enige tijd hoe ernstig de situatie van de president is. Maar gewoon geobsedeerd door hun Trump-haat, lieten ze Biden destijds blindelings in een open mes lopen.

Ervan uitgaande dat de president in principe meewerkt, zouden ze kunnen proberen hem te laten aftreden om gezondheidsredenen, d.w.z. om uit de kast te komen als dementerend of cognitief gehandicapt en daarom niet langer in staat om aan de eisen van het ambt te voldoen. Dat zou echter onmiddellijk leiden tot de legitieme vraag waarom hij en, wat belangrijker is, de mensen om hem heen deze gezondheidsredenen nu pas hebben opgemerkt en niet vóór de verkiezingen. Tot nu toe was het hulprijk om een beetje tijd te winnen. Maar Corona zal het niet eeuwig kunnen volhouden om Biden weg te houden van andere staatslieden, grote publieke optredens, of zelfs persconferenties. De tijd dringt.

Maar als de grote media in principe meespelen en misschien een draai kunnen geven aan het hele verhaal van wat er had kunnen gebeuren als Biden niet zo verantwoordelijk had gehandeld door af te treden en hoe soortgelijke dingen misschien bij voorbaat kunnen worden voorkomen bij toekomstige presidentsverkiezingen, zou het zelfs kunnen werken. Vooral omdat de mainstream media, die diversiteit, antiracisme en deels ook socialistische ideeën hoog in het vaandel hebben, Kamala Harris, die nu nog vice-president is, toch al de betere president vinden: eindelijk een vrouw, en nog “zwart” ook.

Eleganter zou natuurlijk het verhaal zijn van een zeer plotselinge en onverwachte acute ziekte, zoals een lichte beroerte, die de toch al enigszins fragiele president is overkomen en waarvan de cognitieve gevolgen hem nu zouden dwingen af te treden. Het wordt moeilijk als Biden – wat niet ongewoon is bij demente patiënten – zich niet coöperatief gedraagt maar president wil blijven.

Prof. Dr. med. Dipl.-Psych. Wolfgang Meins is neuropsycholoog, arts voor psychiatrie en neurologie, geriater en apl. hoogleraar voor psychiatrie. De laatste jaren heeft hij voornamelijk gewerkt als gerechtelijk deskundige op het gebied van sociaal en burgerlijk recht.

Mainstream media zwijgen: opnieuw “verwarde” toespraak van VS-president Joe Biden