Professor John Mearsheimer legt uit wie verantwoordelijk is voor de Oekraïne-Rusland crisis (Nederlands transcript)

“Het Westen leidt Oekraïne op het rozen bezaaid pad, en het eindresultaat is dat Oekraïne ten gronde zal gaan.” Op 15 februari 2022 – slechts negen dagen voor de Russische inval in Oekraïne – hield professor Mearsheimer voor studenten aan de King’s College in Cambridge een Zoom-lezing over de zich verscherpende crisis. In minder dan 25 minuten gaf hij een voortreffelijke beoordeling van de broze situatie die nauwelijks een week later in een open oorlog uitbarstte. Als u werkelijk wilt begrijpen waarom dit conflict is ontstaan en wie er verantwoordelijk voor is, dan is dit de beste korte uitleg die u kunt vinden. De helderheid van Prof. Mearsheimer’s uiteenzetting is ongeëvenaard, schrijft Vasko Kohlmayer.

Professor John Mearsheimer is een van de meest vooraanstaande en vermaarde politicologen ter wereld. Hij is een vooraanstaande autoriteit op het gebied van de internationale betrekkingen, heeft verschillende baanbrekende boeken geschreven en over de hele wereld lezingen gegeven (zie hier zijn website).

Professor Mearsheimer kwam bij het grote publiek in de belangstelling door zijn lezing van 2015, waarin hij de oorsprong en de oorzaken van het broeiende Russisch-Oekraïense conflict besprak. De presentatie is een ware tour de force en is tot nu toe meer dan 22 miljoen keer bekeken. In die lezing gaf Prof. Mearsheimer niet alleen een voortreffelijke analyse van de situatie, maar deed hij ook een voorspelling die vlak voor onze ogen in vervulling gaat. Dit is wat hij meer dan zes jaar geleden zei:

U kunt deze nu beroemde lezing uit 2015 hier bekijken.

Voor degenen die liever lezen, volgt hieronder een enigszins bewerkt transcript van Professor Mearsheimer’s voordracht.

***

Prof. Mearsheimer: Laat mij twee dingen doen. Eerst zal ik het hebben over het ontstaan en de geschiedenis van deze crisis. Daarna zal ik het hebben over waarom zij vandaag op de voorgrond staat. Tenslotte zal ik enkele woorden wijden aan de richting die wij moeten inslaan.

De conventionele opvatting in het Westen is dat Poetin verantwoordelijk is voor deze crisis. De meeste mensen denken dat het de Russen zijn die hier de schuldige zijn. Er zijn good guys en bad guys, en wij zijn natuurlijk de good guys, terwijl de Russen de bad guys zijn.

Dit denken is gewoon verkeerd.

Het zijn de Verenigde Staten – en tot op zekere hoogte hun bondgenoten – die verantwoordelijk zijn voor deze crisis.

Waarom zeg ik dat?

Het is heel belangrijk om te begrijpen wat het Westen sinds 2008 probeert te doen. Dat was om van Oekraïne een Westers bolwerk aan de grens met Rusland te creëren. Dat beleid had drie dimensies: de eerste en belangrijkste is de uitbreiding van de NAVO. Het idee was dat we de NAVO oostwaarts gingen uitbreiden met Oekraïne.

Het tweede element van de strategie was de uitbreiding van de EU [Europese Unie]. Met andere woorden, het was niet alleen de uitbreiding van de NAVO die verder zou gaan en Oekraïne zou omvatten; het was ook de uitbreiding van de EU.

Het derde element van deze strategie was de kleurenrevolutie, en in het geval van Oekraïne was dat de Oranje Revolutie. Het idee erachter was om van Oekraïne een liberale democratie te maken, zoals Groot-Brittannië of de Verenigde Staten. Bovendien moest het een liberale democratie worden die op één lijn stond met de Verenigde Staten, want dit hoort allemaal bij die strategie die van Oekraïne een Westers bolwerk aan de grens van Rusland moet maken.

Zoals ik al zei, was het belangrijkste element van die strategie de uitbreiding van de NAVO, en daarom is de NAVO-top van Boekarest in april 2008 van immens belang. Aan het eind van die top kondigde de NAVO aan dat Georgië en Oekraïne deel zouden gaan uitmaken van het bondgenootschap.

De Russen maakten echter ondubbelzinnig duidelijk dat dat niet zou gebeuren. Met andere woorden, zij trokken een lijn in het zand. Zoals u wellicht weet, zijn er vóór die vergadering van 2008 twee grote tranches van de NAVO geweest. De eerste tranche werd verwerkt in 1999 en omvatte Polen Hongarije en Tsjechië. De tweede tranche kwam in 2004 en omvatte landen als Roemenië, de Baltische staten, enzovoort.

De Russen hebben die twee NAVO-uitbreidingen geslikt. Ze hadden een intense hekel aan beide, maar ze slikten ze. Maar toen de NAVO in 2008 zei dat verdere uitbreiding nu ook Georgië en Oekraïne zou omvatten, zeiden de Russen “nee.” De Russen zeiden dat dit niet ging gebeuren.

Het is geen toeval dat in augustus 2008, een paar maanden na de top van Boekarest in april 2008, een oorlog uitbrak tussen Rusland en Georgië. Vergeet niet dat Georgië het andere land was naast Oekraïne dat bij de NAVO zou worden betrokken. De Russen zeiden echter “dat gebeurt niet,” en daardoor kwam het in augustus 2008 tot een oorlog.

Toen brak er op 22 februari 2014 een crisis uit over Oekraïne. Die werd vooral uitgelokt door een staatsgreep in Oekraïne, waarbij een pro-Russische leider omver werd geworpen en een pro-Amerikaanse leider werd geïnstalleerd. De Verenigde Staten waren bij die staatsgreep betrokken. Toen de Russen dit zagen, werden zij, zoals te verwachten was, baldadig, en zij deden twee dingen als reactie: ten eerste namen zij de Krim van Oekraïne af. Als u wilt weten waarom, moet u begrijpen dat er op de Krim een zeer belangrijke marinebasis is, Sevastopol genaamd. De Russen waren gewoon niet van plan om Sevastopol een marinebasis van de NAVO te laten worden, en dat was de voornaamste reden waarom zij de Krim hebben ingenomen.

Het tweede wat de Russen deden, was gebruik maken van een burgeroorlog die vrijwel onmiddellijk na de crisis van februari 2014 in Oost-Oekraïne uitbrak. De Russen hebben die burgeroorlog aangewakkerd, en zij hebben ervoor gezorgd dat hun bondgenoten, die in Oost-Oekraïne hoofdzakelijk Russischtaligen waren, niet door de Oekraïense regering verslagen werden. Wat de Russen in feite zeiden is dit: “Wij zullen Oekraïne te gronde richten voordat wij toestaan dat Oekraïne lid wordt van de NAVO.”

Het is heel belangrijk voor ons begrip van de situatie om te beseffen dat de crisis van 2014 het antwoord van Rusland was op wat er gebeurd was op de NAVO-top van Boekarest in 2008.

De Russische reactie was toen tweeledig: nummer één, zij namen de Krim in. U moet begrijpen dat de Krim weg is; ze gaat nooit meer terug naar Oekraïne. En nummer twee, ze zeiden impliciet dat ze Oekraïne zouden vernietigen voordat ze het tot de NAVO zouden laten toetreden.

De vraag die u zich nu wilt stellen is deze: waarom begrijpen de mensen in het Westen, vooral in plaatsen als Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, niet dat wat de Russen doen gewoon echt politiek 101 is. Dit verbijstert mij gewoon.

Immers, het idee dat je een militair bondgenootschap onder leiding van de Verenigde Staten – het machtigste land ter wereld – tot aan de grenzen van Rusland kunt brengen en denken dat de Russen daar geen aanstoot aan zouden nemen, is gewoonweg naïef.

Wij in de Verenigde Staten hebben de Monroe Doctrine. De Monroe Doctrine zegt dat geen enkele verre grootmacht een militair bondgenootschap mag aangaan met een land op het westelijk halfrond.

Ik herinner mij de Cubaanse raketcrisis nog heel goed. Wat daar gebeurde was dat de Sovjets raketten met kernkoppen op Cuba plaatsten. De Verenigde Staten zeiden dat dit categorisch onaanvaardbaar was, want militaire troepen van veraf zijn niet toegestaan op het westelijk halfrond. En daardoor kregen wij de Cubaanse rakettencrisis met als eindresultaat dat die raketten verwijderd werden.

Toen de Sovjets later spraken over de bouw van een marinebasis op Cienfuegos, hebben de Verenigde Staten hun in niet mis te verstane bewoordingen gezegd dat zij daar geen marinebasis mochten bouwen. Dat ging gewoon niet gebeuren, want de Verenigde Staten beschouwen het westelijk halfrond als hun achtertuin, en zij verbieden verre grootmachten om in hun achtertuin te komen.

Denkt u dan niet dat de Russen diep verontrust zouden zijn toen de Verenigde Staten probeerden om van Oekraïne een NAVO-bolwerk te maken vlak bij hun grenzen? Natuurlijk zullen zij verontrust zijn. De Russen hebben ons dat onmiddellijk na de top van Boekarest gezegd. Zij hebben categorisch duidelijk gemaakt dat Oekraïne geen deel zal gaan uitmaken van de NAVO.

Maar de Amerikanen en hun bondgenoten luisterden niet, omdat wij geloven dat wij de goeden zijn. Hier in de Verenigde Staten denken wij dat wij een goedaardige hegemonie zijn, en dat en dat wij in de wereld zo’n beetje alles kunnen doen wat wij willen. Een tijd lang zag het ernaar uit dat wij daarmee weg konden komen. Zoals ik al zei, accepteerden de Russen de eerste uitbreiding van de NAVO in 1999, en daarna nog een uitbreiding in 2004.

Na de top van Boekarest in 2008 zeiden de Russen echter dat Oekraïne en Georgië niet bij de NAVO zouden komen. Het gevolg was dat er in februari 2014 een grote crisis uitbrak. De crisis is na 2014 tamelijk getemperd, maar in de herfst van vorig jaar begon ze weer op te lopen. En nu, begin 2022, is het een regelrechte crisis geworden, en wij willen begrijpen waarom en hoe dat gebeurd is.

De vraag luidt dus als volgt: waarom is deze crisis van het tweede plan naar het eerste plan verschoven?

Het is gebeurd omdat de Verenigde Staten en hun bondgenoten van Oekraïne de facto een lid van de NAVO wilden maken. Vandaag hoort u veel retoriek dat de Russen zich echt geen zorgen hoeven te maken, want niemand heeft het erover om van Oekraïne een lid van de NAVO te maken. Dat is technisch gezien waar, maar als u goed kijkt naar wat wij eigenlijk aan het doen waren, is het een ander verhaal. Ten eerste, vanaf de regering-Trump tot aan de regering-Biden, bewapenden wij Oekraïne.

Wij bewapenden de Oekraïners niet tijdens de regering-Obama in februari 2014, toen de crisis uitbrak. Wij hebben ze ook niet bewapend in de eerste jaren na die crisis, toen de regering-Obama aan de macht was. Wij weigerden de Oekraïners te bewapenen, omdat wij wisten dat dat de Russen woedend zou maken.

Het zou de Russen bang gemaakt hebben, want u moet begrijpen dat de Russen Oekraïne dat deel gaat uitmaken van de NAVO als een existentiële bedreiging zien. Dit is wat hier aan de hand is: de Russen zenden een zeer duidelijke boodschap aan het Westen. Zij zeggen ons dat zij deze dreiging ernstig nemen en bereid zijn indien dat nodig is militair geweld te gebruiken om die dreiging weg te nemen. De Russen maken hier geen grapjes.

Wat er in 2021 gebeurde – en het begon natuurlijk al eerder onder de regering-Trump – was dat wij de Oekraïners bewapenden. En als u de Oekraïners bewapent, bewapent u ook de Oekraïense strijdkrachten die in Oost-Oekraïne tegen de bondgenoten van Rusland vechten.

Wat de Russen echt verontrustte was dat de Turken de Oekraïners drones gaven, en drones zijn een zeer doeltreffend wapen op het slagveld geworden, zoals de Azerbeidzjanen vorig jaar tegen de Armeniërs bewezen hebben. De Azerbeidzjanen gebruikten Turkse drones. De Turken gaven de Oekraïners drones, en de Amerikanen en de Britten gaven hun allerlei andere wapens.

Wij definiëren die wapens als defensieve wapens, maar er is natuurlijk geen zinnig onderscheid tussen defensieve wapens en offensieve wapens. Wat voor ons defensief lijkt, lijkt voor hen offensief. Als u de Oekraïense strijdkrachten traint zoals de Britten en de Amerikanen hebben gedaan, denkt u dan niet dat de Russen dat als een bedreiging zullen zien? Ik kan u garanderen dat zij dat zullen doen, en zij hebben gelijk.

Wat er gebeurd is, is dat wij de Oekraïners bewapend en getraind hebben. En als u ziet hoe wij diplomatiek met Oekraïne zijn omgegaan, dan zult u zien dat wij het land in feite behandelden alsof het een bondgenoot of partner was. Het leek er dus op – diplomatiek en militair – dat de banden tussen het Westen, vooral de Verenigde Staten en Oekraïne nauwer werden.

Tegelijkertijd deden wij buiten Oekraïne een aantal provocerende dingen die de Russen enorm dwars zaten. De Britten hebben afgelopen zomer op dwaze wijze een torpedobootjager door de Russische territoriale wateren in de Zwarte Zee laten varen. De Amerikanen namen een bommenwerper en joegen die vlak tegen de Russische kustlijn in de Zwarte Zee. Het is niet verwonderlijk dat de Russen zich daar erg aan stoorden.

Door dit alles hadden de Russen een zeer sterk gevoel dat de NAVO oostwaarts oprukte. Zij hadden het gevoel dat de NAVO tot aan de Russische grens oprukte, vooral door van Oekraïne de facto een lid van het bondgenootschap te maken. Voeg daarbij de provocerende maatregelen met de Britse torpedobootjager en de Amerikaanse bommenwerper, en voor de Russen bereikten de zaken wat hun minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov omschreef als “het kookpunt.” Zij hadden het gehad, en zij waren niet meer geïnteresseerd in onderhandelen. Zij wilden de status quo veranderen, en het eindresultaat is dat wij deze massale militaire opbouw hebben, die enorme schade toebrengt aan de Oekraïense economie, die daarvoor al een hopeloos geval was. De situatie in Oekraïne wordt steeds slechter; de Russen hebben ons een zeer duidelijk signaal gegeven dat als het Westen de lat hoger legt, zij ook de lat hoger zullen leggen en dat Oekraïne geen deel zal gaan uitmaken van de NAVO.

Dit is dus waar we vandaag staan. We hebben te maken met een grote crisis die eigenlijk teruggaat tot april 2008. Toen het besluit werd genomen om Oekraïne bij de NAVO te laten horen. Toen brak er in februari 2014 een crisis uit [de door de Amerikanen geleide Oranje Revolutie], die over tijd wat verzacht werd en naar de achtergrond werd geschoven. Nu is het plotseling weer uitgebroken.

Is er nog hoop dat we deze crisis kunnen oplossen?

Ik zal u zeggen wat volgens mij de beste oplossing is. Ik denk dat het een voor de hand liggende oplossing is, maar wel een die op dit ogenblik politiek onaanvaardbaar is. De voor de hand liggende oplossing is van Oekraïne een neutrale staat te maken, min of meer een buffer tussen Rusland aan de ene kant en de NAVO aan de andere kant. Dat is in feite wat we tot februari 2014 hadden.

Oekraïne kreeg zijn onafhankelijkheid toen de Sovjet-Unie in december 1991 uiteenviel, en van december 1991 tot pakweg begin 2014 was er geen echt probleem met Oekraïne. De Verenigde Staten en hun bondgenoten vochten niet met de Russen over Oekraïne. Er was een verbaal geschil dat terugging tot de top van Boekarest in april 2008, maar er was geen crisis, want van 1991 tot 2013 was Oekraïne in feite een neutrale staat. Het was een buffer.

Het was de NAVO die deze situatie veranderde. We hebben nu deze retoriek om de Russen de slechteriken te doen lijken. U hoort al die praatjes dat Rusland erop uit is om de wederkomst van de Sovjet-Unie te creëren en dat het erop uit is om een groter Rusland te scheppen. Dat de Russen de slechteriken zijn, is een verhaal dat na 22 februari 2014 is verzonnen. Niemand heeft dit argument daarvoor aangevoerd. En ook was er vóór die tijd niemand die beweerde dat wij de NAVO moesten uitbreiden om Rusland in toom te houden.

In februari 2014 ontplofte deze onzinnige strategie die wij hadden uitgevonden om Oekraïne bij de NAVO te betrekken in ons gezicht. Toen het ontplofte vanwege ons gebrekkige beleid, waren wij niet van plan toe te geven dat wij het verknoeid hadden. Nee, wij moesten de Russen de schuld geven, en dus zeiden wij dat zij altijd al van plan waren Oost-Europa te overheersen.

Vandaag hoor je hetzelfde argument. Men zegt: het zijn de Russen die de slechteriken zijn; Poetin is echt gevaarlijk en wij kunnen niet met hem onderhandelen. Dit impliceert dat deze situatie het equivalent is van München, wat een andere manier is om te zeggen dat Poetin de tweede komst van Adolf Hitler is, en een deal sluiten met Oekraïne zou hetzelfde zijn als een deal sluiten met Tsjecho-Slowakije in oktober 1938.

Dit is allemaal pure, vervalste onzin. Er was geen dreiging van Rusland vóór februari 2014. Dat verhaal hebben wij gewoon verzonnen. Hoe dan ook, de ideale situatie zou zijn om een neutraal Oekraïne te creëren. Wij zouden een Oekraïne kunnen hebben dat veel lijkt op het Oekraïne dat tussen 1991 en 2014 bestond.

Dat kunnen wij echter niet doen, omdat de Amerikanen voor een groot deel niet bereid zijn om allerlei concessies te doen wat de uitbreiding van de NAVO betreft. Om de neutraliteit te laten werken, om een stabiel neutraal Oekraïne te creëren, is het bovendien van groot belang dat de Oekraïense regering in Kiev tot een soort modus vivendi komt met de Russisch sprekende bevolking in Donbass. Dit is het beroemde Minsk-akkoord. Het is absoluut noodzakelijk dat de regering in Kiev de akkoorden van Minsk uitvoert, zodat de burgeroorlog – en het is in feite een burgeroorlog – tussen de mensen in Donbass en de mensen in West-Oekraïne geregeld kan worden. Maar de politiek in Oekraïne maakt dat op dit ogenblik onmogelijk.

Het is ook onmogelijk voor te stellen dat president Biden zal zeggen dat hij de uitbreiding van de NAVO zal opgeven. Het eindresultaat is dat deze crisis maar door zal blijven gaan. Dat is de trieste waarheid, naar mijn bescheiden mening.

Vraag: Speelt het Verenigd Koninkrijk een rol van betekenis in deze crisis? Hoe zit het met de Europese Unie en de Verenigde Naties?

Prof. Mearsheimer: Laten we het over het VK hebben. Dit zou ook gelden voor elk groot Europees land, met inbegrip van Duitsland en Frankrijk. De Russen willen niet onderhandelen met de Duitsers, zij willen niet onderhandelen met de Fransen, en zij willen niet onderhandelen met de Britten.

Zij begrijpen heel goed dat het de Verenigde Staten zijn die de touwtjes in handen hebben en dat de Britten zullen doen wat de Verenigde Staten van hen vragen. U kunt wel oppervlakkige gesprekken voeren met de Britten, maar het doet er echt niet toe. De Russen willen werkelijk met de Verenigde Staten praten. Zij willen niet eens met de NAVO praten. De Russen willen met de Verenigde Staten praten, omdat zij weten dat de Europeanen in principe doen wat de Amerikanen hun opdragen. Dat de Britten het werk van de Amerikanen zullen doen, is bijna axiomatisch. De Duitsers en de Fransen verzetten zich soms, zoals we weten van de oorlog in Irak in 2003, maar Tony Blair was in die oorlog niet meer dan een cheerleader voor de Verenigde Staten. Groot-Brittannië speelt hier niet zo’n grote rol. De Verenigde Staten zijn de hoofdrolspeler. Ik zeg dat niet omdat ik een Amerikaan ben, en ik denk inderdaad dat het Amerikaanse beleid tegenwoordig meestal zo dwaas is, dat het beter zou zijn als de Verenigde Staten minder invloed hadden.

Het zou beter zijn als de Europeanen, vooral de Duitsers en de Fransen, zich tegen de Amerikanen zouden verzetten. Wat de EU betreft, is het heel belangrijk te begrijpen dat het niet alleen de uitbreiding van de NAVO is, die van Oekraïne een Westers bolwerk aan de grenzen van Rusland moet maken. Het is de NAVO-uitbreiding, de EU-uitbreiding en de kleurenrevolutie. De Oranje Revolutie was de beweging om Oekraïne te “democratiseren”. Wat de democratisering betreft, vrezen de Russen dat wat wij proberen te bereiken een kleurenrevolutie in Rusland zelf is. Als u naar Peking of Moskou gaat, leert u dat op beide plaatsen de leiders in angst leven dat de Verenigde Staten zullen proberen een kleurenrevolutie in China of Rusland te bevorderen.

Democratisering, uitbreiding van de EU en uitbreiding van de NAVO zijn de drie elementen van de strategie, hoewel de uitbreiding van de NAVO de hoofdzaak is. De EU en de NAVO spelen hier niet echt een rol. Het zijn de Verenigde Staten die deze trein besturen. Ik wil nog een opmerking maken voordat ik over de VN begin. Het is heel belangrijk te begrijpen dat tijdens de top van Boekarest in april 2008, Duitsland en Frankrijk fel gekant waren tegen elke beweging om Oekraïne lid van de NAVO te maken. Duitsland – en hier hebben we het over Angela Merkel, wat haar tot eer strekt – begreep dat dit om ernstige problemen vragen was. Maar het waren de Amerikanen die zoals altijd de overhand hadden en aan het eind van de top van Boekarest werd op aandringen van de Amerikanen een verklaring uitgegeven waarin stond dat Oekraïne en Georgië lid van de NAVO zouden worden. De Europeanen – de Duitsers en de Fransen – begrepen dat dit dwaas was, maar zij verzuimden tegen de Amerikanen op te staan, zoals zo vaak het geval is.

Wat de VN betreft, die is in feite nutteloos om één heel eenvoudige reden: de Russen hebben een vetorecht in elk geschil tussen landen die een stem in de Veiligheidsraad hebben. Daaronder vallen uiteraard zowel Rusland als de Verenigde Staten. De VN zal niet veel zin hebben, eenvoudig omdat de Russen hun veto kunnen uitspreken over alles wat hun niet aanstaat, en de Amerikanen kunnen dat ook. Waar het op neerkomt is dat dit probleem door de Verenigde Staten en de Russen moet worden opgelost.

Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Analyse: Rusland is aan de winnende hand, het Westen is zichzelf aan het vernietigen… bereid u voor op EXTREME ARMOEDE nu 50-jarig economisch sprookje implodeert

Volg Frontnieuws op Telegram