Tot de crisis tussen Rusland en Oekraïne stond professor John Mearsheimer in academische kringen vooral bekend als een vooraanstaand geleerde in de “realistische” school van het buitenlands beleid. Dat wil zeggen dat hij een onsentimentele kijk heeft op wereldzaken als een gespierde competitie tussen grootmachten om regionale hegemonie, schrijft Freddie Sayers.

Maar met de Oekraïense Maidan-revolutie in 2014 en vervolgens de Russische invasie in februari van dit jaar werd hij een boegbeeld voor de miljoenen mensen wereldwijd die twijfels hebben over de wijsheid van de westerse acties in Oekraïne. Een enkele lezing uit 2015 met de titel Waarom is Oekraïne de schuld van het Westen is op YouTube maar liefst 28 miljoen keer bekeken. [Zie Frontnieuws Professor John Mearsheimer legt uit wie verantwoordelijk is voor de Oekraïne-Rusland crisis (Nederlands transcript]

Zijn centrale argument, dat het Westen (en in het bijzonder de Verenigde Staten) door de uitbreiding van de NAVO naar het oosten en de uitnodiging aan Oekraïne om toe te treden tot het blok een ondraaglijke situatie voor Vladimir Poetin heeft gecreëerd die er onvermijdelijk toe zou leiden dat Rusland actie zou ondernemen om Oekraïne te “vernietigen”, is nu politiek onbespreekbaar. Zijn critici hekelen hem als een Poetin-apologeet; zijn aanhangers geloven echter dat de invasie het bewijs was dat hij überhaupt gelijk had.

Als ik Mearsheimer ontmoet, wil ik me concentreren op wat we hebben geleerd sinds het begin van de invasie in februari. Ik wil weten hoe hij nog steeds kan volhouden dat er “geen bewijs” is dat Rusland ambities had om Oekraïne te veroveren? Hoe moeten we anders dat schokkende moment interpreteren toen duidelijk werd dat de Russen een grootschalige invasie begonnen – vanuit het noorden, het zuiden en het oosten van het land?

“De Russen vielen Oekraïne binnen met hooguit 190.000 man,” antwoordt hij. “Ze deden geen enkele moeite om Oekraïne allemaal te veroveren. Ze kwamen niet eens in de buurt. Met 190.000 troepen hadden ze Oekraïne onmogelijk kunnen veroveren. En ze hadden niet de troepen in reserve om dat te doen. Toen de Duitsers in 1939 Polen binnenvielen, deden ze dat met 1,5 miljoen man. Dat is de grootte van het leger dat je nodig hebt om een land als Oekraïne te veroveren, te bezetten en vervolgens op te nemen in een groter Rusland. Je hebt een enorm leger nodig. Dit was een strategie met een beperkt doel.”

En wat was dat beperkte doel?

“Wat de Russen vanaf het begin hebben gezegd te willen is een neutraal Oekraïne. En als ze geen neutraal Oekraïne kunnen krijgen, gaan ze een disfunctionele klompstaat creëren… Ze hebben een enorm stuk grondgebied in het oosten ingenomen, ze hebben die oblasten geannexeerd die nu deel uitmaken van Rusland. En tegelijkertijd vernietigen ze de Oekraïense infrastructuur. Ze vernielen de Oekraïense economie. Het is weerzinwekkend om te zien wat er met Oekraïne gebeurt.”

Deze beoordeling van de situatie ter plaatse verschilt sterk van de berichten die we dagelijks horen over Oekraïense successen en Russische terugtochten. De underdog-natie doet het, volgens de meeste berichten, verbazingwekkend goed tegen de agressor.

Mearsheimer geeft toe dat hij verbaasd was over de matige prestaties van de Russen, maar dat lijkt zijn beoordeling van de realpolitik niet te hebben beïnvloed. Ik leg hem voor dat het verloop van de oorlog in Oekraïne tot nu toe kan worden gezien als een weerlegging van zijn “realistische” theorie van internationale aangelegenheden. De kleinere macht presteert beter dan de grotere, deels door de morele overtuiging van zijn bevolking die haar vaderland verdedigt – een bewijs van het ongrijpbare morele element dat ontbreekt in zijn kille “realistische” wereldbeeld?

“Het sleutelwoord hier is nationalisme,” antwoordt hij. “Het lijdt geen twijfel dat toen de Russen Oekraïne binnenvielen, het nationalisme op de voorgrond trad, en dat het Oekraïense nationalisme een krachtvermeerderaar is. Het lijdt ook geen twijfel dat nationalisme geen deel uitmaakt van de realistische theorie van de internationale politiek die ik heb, maar nationalisme strookt wel met het realisme. Nationalisme en realisme passen vrij goed bij elkaar. Maar het punt dat u moet onthouden is dat nationalisme ook speelt aan Russische zijde. En hoe meer tijd er verstrijkt, en hoe meer de Russen het gevoel krijgen dat het Westen het vizier op Rusland heeft gericht en probeert Rusland niet alleen te verslaan, maar ook uit de rangen van de grootmachten te stoten, hoe meer het Russische nationalisme zal aanwakkeren. Je moet heel voorzichtig zijn om de uitkomst van deze oorlog op dit moment te beoordelen. Deze oorlog heeft nog een lange tijd te gaan en zal zich afspelen op manieren die moeilijk te voorspellen zijn. Maar ik denk dat de kans groot is dat de Russen uiteindelijk zullen zegevieren.”

Mearsheimer is ervan overtuigd dat de kans op vrede verkeken is en dat er geen realistische mogelijkheid is om tot een regeling te komen in Oekraïne. Rusland zal zijn verworvenheden in Oost-Oekraïne niet opgeven, terwijl het Westen de aanhoudende bezetting niet kan tolereren; ondertussen is een neutraal Oekraïne ook onmogelijk, aangezien de enige mogendheid die die neutraliteit kan garanderen de VS zijn, wat voor Rusland natuurlijk onaanvaardbaar zou zijn. Zoals hij het kernachtig formuleert: “Er zijn geen realistische opties. We zijn verdoemd.”

Hij gelooft dat escalatie waarschijnlijk is, en dat de kans op een nucleaire gebeurtenis “niet-triviaal” is. Hij zet stap voor stap zijn redenering uiteen waarom de Russen dat wel zouden kunnen doen:

  Speciaal verslag: Noodsituatie als Prigozhin voor nucleaire optie gaat

“Als de Russen kernwapens zouden gebruiken, is het meest waarschijnlijke scenario dat ze die in Oekraïne zouden gebruiken. En Oekraïne heeft zelf geen kernwapens. De Oekraïners zouden dus niet in staat zijn om de Russen met hun eigen kernwapens te vergelden. Dat verzwakt dus de afschrikking. Bovendien, als de Russen kernwapens gebruiken in Oekraïne, zal het Westen, en dan hebben we het vooral over de Verenigde Staten, niet terugslaan met kernwapens tegen Rusland, want dat zou leiden tot een algemene thermonucleaire oorlog.”

Op westerse terughoudendheid kan in dit scenario niet worden vertrouwd, geeft hij toe, en de kans op een catastrofale escalatie blijft groot, reden waarom hij de huidige retoriek onder westerse leiders over het verslaan van Rusland “dwaas” vindt.

Volgens hem zijn de Britten “grote voorstanders” van dit beleid en dringen zij er bij de Verenigde Staten op aan om krachtiger op te treden. “Ik vind de Britten opmerkelijk dom, net als de Polen, de Baltische staten en de Amerikanen.”

Zweden en Finland, die het lidmaatschap van de NAVO hebben aangevraagd, maken de situatie alleen maar gevaarlijker. Het idee dat Rusland op het punt staat Finland of Zweden binnen te vallen is een “hersenspinsel van het Westen” en hun toetreding tot het veiligheidspact zal Rusland alleen maar meer het gevoel geven dat het opzettelijk wordt omsingeld. Hij vindt dat hun aanvragen moeten worden afgewezen en dat niemand het “recht” heeft om toe te treden tot een veiligheidspact als de NAVO.

De logica van Mearsheimer wijst allemaal in dezelfde richting: als er nu geen vredesakkoord mogelijk is in Oekraïne, is de enige logische uitkomst voortdurende gevechten; voortdurende gevechten zullen logischerwijs leiden tot escalatie, vooral als Rusland denkt te verliezen; en escalatie kan uiteindelijk heel goed een nucleaire vorm aannemen, op welk punt een grootmogendheid-kernconflict een reële mogelijkheid wordt.

Een positiever resultaat dan dit zal natuurlijk zijn theorie ontkrachten en zijn ongelijk bewijzen. Ik vraag hem of hij, als het Oekraïne-conflict minder slecht afloopt – misschien met een terugtrekking van Rusland of een uitvlucht accepteert, versterking van Oekraïne en geen nucleaire gebeurtenis – zal toegeven dat hij ongelijk had?

“Natuurlijk,” zegt hij. “De internationale politiek opereert in een wereld van wat ik zou willen noemen radicale onzekerheid, het is heel moeilijk om te achterhalen hoe de toekomst eruit ziet, het is heel moeilijk om voorspellingen te doen… Is er een mogelijkheid dat de Russen op een gegeven moment zullen toegeven? Ik denk dat er een kleine mogelijkheid is. Ik denk ook dat er een niet-triviale kans is dat dit tot een kernoorlog leidt. En als je de gevolgen van een kernoorlog koppelt aan de mogelijkheid, betekent dat volgens mij dat je opmerkelijk voorzichtig moet zijn. Laat me dit illustreren met deze analogie. Als ik een geweer heb, met 100 kamers, en ik stop vijf kogels in die loop. En ik zeg tegen je: Freddie, ik haal de trekker over en richt het pistool op je hoofd. Maar maak je geen zorgen, er is maar 5% kans dat ik je vermoord… De vraag die je jezelf moet stellen is: word je nerveus? Word je doodsbang? …De gevolgen zijn een nucleaire oorlog. Dus er hoeft maar een kleine kans te zijn dat John gelijk heeft.”

De gangbare kritiek op deze argumentatie is dat het moeilijk wordt om te zien hoe het gedrag van een kernmacht ooit zou kunnen worden ingeperkt. De bullebak zou altijd de dreiging van een nucleaire ramp kunnen gebruiken om weg te komen met een nieuwe gruweldaad. En ook die logica leidt tot een ramp. Dus waar zou Mearsheimer de grens trekken? Zijn antwoorden zijn ondubbelzinnig.

  De VS is bijna klaar met spelen met Oekraïne

Ten eerste vindt hij zonder aarzeling dat de bestaande Navo-landen moeten worden verdedigd, ondanks de risico’s. “De Baltische staten zitten in de Navo. Polen en Roemenië zitten in de Navo. Zij hebben een artikel 5-garantie. Als de Russen die landen zouden aanvallen, zouden we die landen moeten verdedigen, dat staat buiten kijf. Ik zou dat steunen.”

Wat betreft China en Taiwain, waarvan je zou kunnen denken dat het een gelijkenis vertoont met Rusland en Oekraïne als een kleinere door het Westen gesteunde entiteit in de baan van een rivaliserende regionale hegemoon, is hij verrassend genoeg de tegenovergestelde mening toegedaan.

“Ik heb een fundamenteel andere kijk op China dan op Rusland. En daarom denk ik ook anders over Taiwan dan over Oekraïne. Ik geloof dat China een gelijkwaardige concurrent is van de Verenigde Staten, en dat het Azië dreigt te domineren zoals de Verenigde Staten het westelijk halfrond domineren. Vanuit Amerikaans oogpunt is dat onaanvaardbaar. En ik denk dat dat juist is. Ik denk dat de Verenigde Staten niet moeten willen dat China Azië domineert, zoals wij het westelijk halfrond domineren. Dus gaan we tot het uiterste om China in te dammen. En om China in te dammen is het belangrijk dat wij Taiwan verdedigen.”

Het Mearsheimerisme is dus niet helemaal wat zijn volgelingen en zijn tegenstanders denken. Het is geen anti-oorlogsdoctrine (zijn tak van “Offensief Realisme” ziet agressie juist als een noodzakelijk onderdeel van het overleven van grootmachten), noch is het fundamenteel sceptisch over Amerikaanse macht. Hij steunt het projecteren van Amerikaanse macht in zijn eigen belang, maar gelooft dat de oorlog in Oekraïne afleidt van de echte dreiging, namelijk China, en erger nog, Rusland in de armen van China zal drijven, terwijl het in het belang van Amerika is om hen uit elkaar te drijven.

Een week voor onze ontmoeting publiceerde Isaac Chotiner een transcript van een telefonisch interview met Mearsheimer in de New Yorker. Het ging ogenschijnlijk over Oekraïne, maar Chotiner dwong Mearsheimer te praten over zijn recente ontmoeting met Viktor Orbán. Wat hij weigerde. Het effect was dat werd gesuggereerd dat hij duistere vriendschappen in de onliberale (en Rusland-sympathieke) marge van Europa verborg.

Mearsheimer vertelt me, wat hij aan de telefoon met Chontiner weigerde, dat hij in Hongarije was om de vertaling van zijn nieuwste boek The Great Delusion te promoten, en dat de premier en de president via de uitgever om een ontmoeting hadden gevraagd. Hij zegt dat hij de kans greep en uiteindelijk een drie uur durend gesprek met Orbán voerde.

“Ik was om twee redenen zeer geïnteresseerd in een gesprek met hem. Ten eerste wilde ik graag zijn visie op Oekraïne horen en hoe zijn visie zich verhoudt tot die van andere Europese leiders en waar het volgens hem allemaal heen gaat. Maar ik wilde ook graag met hem praten over nationalisme en liberalisme, de relatie tussen die twee ismen, een van de centrale thema’s in mijn boek. Wat ik met Orbán gemeen heb, is dat hij nationalisme een zeer belangrijke kracht vindt, en ik ben het met hem eens. Maar waar ik met hem van mening verschil, is dat ik denk dat het liberalisme een zeer krachtige kracht is, en dat het allemaal ten goede komt. Hij, aan de andere kant, verafschuwt het liberalisme, dus wat hij ziet is liberalisme en nationalisme als tegenpolen, en hij is voorstander van het nationalisme, en wil het liberalisme verpletteren. Ik daarentegen zie nationalisme en liberalisme als twee ideologieën die op belangrijke punten verschillen, maar desondanks naast elkaar kunnen bestaan.”

Is hij niet bang dat hij, ongeacht de inhoud, door het houden van dit soort bijeenkomsten meer gezien zal worden als een activist met een politieke agenda dan als een waarnemer en een analist?

  Nuland laat gevoel van onheil achter in Kiev

“Ik ben geen activist, ik ben een academicus, ik ben een geleerde. En dit maakt deel uit van mijn onderzoek. Mijn doel is te begrijpen wat er gaande is in Europa… Ik keur het beleid van Victor Orbán niet goed, noch veroordeel ik het, ik praat gewoon met hem om te begrijpen wat er in zijn hoofd omgaat en wat er gaande is in Hongarije en wat er gaande is in Europa meer in het algemeen… Dat mensen mij proberen zwart te maken omdat ik met Viktor Orbán heb gesproken, is niet verwonderlijk in de context waarin wij nu opereren, want mensen zijn tegenwoordig echt niet meer zo geïnteresseerd in het praten over feiten en logica. Wat ze liever doen is mensen met wie ze het niet eens zijn demoniseren.”

Het is misschien niet verrassend dat het koude realisme van Mearsheimer populair is geworden in onze steeds meer multipolaire, concurrerende wereld. Maar het heeft een onbewogen, observerende kwaliteit die negatief en zelfs cynisch klinkt voor het progressieve oor. Ik vraag hem of deze onzekere, multipolaire wereld een blijvertje is en zo ja, is dat een goede zaak?

“Ik denk dat het zeker een blijvertje is. En ik denk dat het gevaarlijker is dan de Koude Oorlog was. Ik ben geboren en getogen tijdens de Koude Oorlog, en de wereld was toen bipolair… Tijdens de Koude Oorlog hadden we de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Tijdens het unipolaire moment had je alleen de Verenigde Staten. En vandaag heb je drie grootmachten, de Verenigde Staten, China en Rusland. In de unipolaire wereld was er geen politiek van grote mogendheden mogelijk, omdat er maar één grote mogendheid was. Wat we nu hebben, met de concurrentie tussen de VS en China in Oost-Azië, en de concurrentie tussen de VS en Rusland, voornamelijk over Oekraïne, zijn twee conflictdubbels. Het zijn afzonderlijke conflictdubbels – VS-China, VS-Rusland. Ik zou willen aanvoeren dat je er niet alleen twee hebt in plaats van één, maar dat elk van die dyades gevaarlijker is dan de conflictdyade in de Koude Oorlog.

De Verenigde Staten en Rusland zijn bijna in oorlog in Oekraïne, en we kunnen plausibele scenario’s bedenken waarbij de Verenigde Staten in Oekraïne tegen Rusland gaan vechten. En dan hebben we het gehad over de concurrentie tussen de VS en China en de problemen in verband met Taiwan. En Taiwan is niet het enige brandpunt in Oost-Azië, er is ook nog de Zuid-Chinese Zee, de Oost-Chinese Zee en het Koreaanse schiereiland. Een oorlog tussen de Verenigde Staten en China in Oost-Azië en een oorlog in Oekraïne tussen de Verenigde Staten en Rusland is dus gemakkelijker voorstelbaar dan een oorlog tijdens de Koude Oorlog in Europa of in Oost-Azië tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

Ik denk dus dat we nu in gevaarlijker tijden leven dan tijdens de Koude Oorlog, en zeker dan tijdens het unipolaire moment. En ik denk dat deze situatie alleen maar erger zal worden.”

Ik hoop echt dat je het mis hebt, zeg ik. “Ik hoop ook dat ik het mis heb,” antwoordt hij.


Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

De Duitsers lachen nu niet meer – Rusland stopt de gastoevoer door belangrijke gaspijpleiding naar Europa



Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over:

Vorig artikelMassaal geweld in Europa na WK-zege van Marokko op Spanje – Maar niet in Marokko (Video’s)
Volgend artikelOekraïense leger vermoordt 20 burgers in vijf dagen van opzettelijke beschietingen op Donbass-woonwijken (Video’s)
Frontnieuws
Mijn lichaam is geen eigendom van de staat. Ik heb de uitsluitende en exclusieve autonomie over mijn lichaam en geen enkele politicus, ambtenaar of arts heeft het wettelijke of morele recht om mij te dwingen een niet-gelicentieerd, experimenteel vaccin of enige andere medische behandeling of procedure te ondergaan zonder mijn specifieke en geïnformeerde toestemming. De beslissing is aan mij en aan mij alleen en ik zal mij niet onderwerpen aan chantage door de overheid of emotionele manipulatie door de media, zogenaamde celebrity influencers of politici.

3 REACTIES

  1. Wat John Mearsheimer vergeet, is dat op de achtergrond een net zo belangrijke feiten spelen als de BRICS/ Asean en nog een paar MAW 75 to 80 procent van de Wereld, waarbij meteen moet worden aangetekend dat SaudiArabie de Amerikanen al de deur gewezen hebben en dat de oliedollar geschiedenis is en dus kunnen de Amerikanen ook hun inflatie niet meer gladstrijken, zoals ze de laatste 70 jaar gedaan hebben. Ofwel leven op andermans kosten. Dus stel dat de Russen op het slagveld verliezen dan nog gaan de yanks eraan. Armoede staat hun te wachten als derdewereldland, kunnen we er dekens en beschuit naartoe sturen.
    De Yanks proberen u ook all grote bedrijven naar de VS te lokken met goedkope energie, maar de EU heeft dat inmiddels in de gaten en begint nu op de rem te staan.

  2. Echt Amerikaans geleerden gebral!
    Nationalisme uitspelen tegen liberalisme.
    Geen van beiden wint.!
    Zowel het democratische liberalisme als het nationalisme zijn aan het volk opgelegd!
    Beide zijn dictaturen zonder ziel of met andere woorden, ze zijn satanisch.
    Opruimen van deze beide clans is de enige uitweg.
    Vrede is de beste partij dan wat ook.

    https://youtu.be/RjPpMXMjIj0

  3. Vrede kan alleen als er echte mannen opstaan en dat zieke geteisem in de regeringen aan de kant zetten. Geen slap geleuter met dubbele tong maar duidelijke daadkracht en respect naar soevereine landen. We kunnen makkelijk samenwerken in plaats van elkaar af te slachten

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in