Covid totalitarisme: De vergoddelijking van dwaling

De Belgische psycholoog Dr. Mattias Desmet is misschien wel de meest uitgesproken stem over het meest duidelijke en actuele gevaar dat ons bedreigt: het ophitsen van het volk dat nu wordt nagestreefd door voorheen democratische regeringen, schrijft Jonh Waters.

Het belangrijkste obstakel voor de ontwikkeling van het vermogen om terug te vechten tegen wat ons overspoelt, is een blokkade van ons voorstellingsvermogen die ons verhindert de mogelijkheid te zien dat wat er lijkt te gebeuren, ook werkelijk gebeurt. Deze dingen zouden niet hier en nu kunnen gebeuren, om de doodeenvoudige reden dat zij het soort dingen zijn die vroeger ver weg gebeurden, in andere tijden, met mensen die niet zo “intelligent” of “ontwikkeld” of “geavanceerd” waren als wij.

Dr. Mattias Desmet is het niet eens met deze gevaarlijke zelfvoldaanheid. Hij is hoogleraar Klinische Psychologie aan de Universiteit Gent in België. Hij doceert over Individuele psycho-analytische psychotherapie, en de psychologie van de menigte. Hij heeft een master en doctoraat in de klinische psychologie, en een master in de statistiek.

Terwijl de Covid truc verschuift van het fabriceren van massaterreur betreffende een dubieus virus – en een verwante indoctrinatie met valse medische gegevens – naar de massamobilisatie van gebiologeerde bevolkingen in het tot zwijgen brengen van stemmen die dreigen deze misdaden aan het licht te brengen, heeft Dr. Desmet zich ontpopt als de duidelijkste en meest nauwgezette stem die de gevaren beschrijft en aangeeft wat we moeten doen om ze tegen te gaan. Een selectie van zijn opmerkelijke video-interviews is te vinden aan het eind van dit artikel, dat ik heb geschreven bij wijze van inleiding op zijn gedachten en interpretaties, die naar mijn mening behoren tot de meest cruciale dingen die we op dit moment zouden kunnen horen.

Dr. Desmet’s waarnemingen van de afgelopen 18 maanden hebben hem tot de conclusie gebracht dat de overgrote meerderheid van de wereldbevolking inderdaad in een soort ban is geraakt. Het is niet letterlijk een betovering, benadrukt hij, maar een “massavorming”, een term die voor het eerst werd gebruikt door Gustave Le Bon, de Franse filosoof die 126 jaar geleden in The Psychology of Crowds als eerste denker systematisch uiteenzette hoe kuddepsychologie verschilt van die van het individu. Het was Le Bon die opmerkte dat het bewustzijn dat het lidmaatschap van een menigte met zich meebrengt, transformerend kan zijn, doordat het de individuele leden “een soort collectieve geest geeft die hen doet voelen, denken en handelen op een heel andere manier dan die waarop elk individu zou voelen, denken en handelen als die persoon zich in een isolement zou bevinden”. In zo’n “psychologische menigte” verdwijnt de individuele persoonlijkheid, de hersenactiviteit wordt vervangen door reflexactiviteit: een verlaging van de intelligentie, die een complete transformatie van sentimenten teweegbrengt, die zich collectief kunnen manifesteren als beter en slechter dan die van de samenstellende leden van de menigte. Een menigte kan evengoed heldhaftig of misdadig worden, maar is over het algemeen geneigd tot vernietiging.

“De opkomst van de menigte”, schreef Le Bon, “wijst op de doodsstrijd van een beschaving”. De opwaartse klim naar beschaving is een intellectueel proces gedreven door individuen; de afdaling is een op hol geslagen kudde. Menigten zijn alleen nuttig voor vernietiging.

Deze symptomen manifesteren zich nu, misschien wel als nooit tevoren, in onze eens zo vrije westerse wereld, in een proces dat wezenlijk lijkt op massahypnose, als een collectieve psychologische reactie op de niet aflatende, op één doel gerichte angstcampagne waaraan wij allen anderhalf jaar lang zijn blootgesteld. Het is mogelijk dat we nu een stadium in dit proces hebben bereikt dat zelfs Le Bon niet had voorzien, want de bezweerders hebben nu de beschikking over technologie en technieken die hij nauwelijks had kunnen voorzien. Met elektronische middelen is het oneindig veel gemakkelijker om het individu tot de collectieve mentaliteit te bekeren dan wanneer hij deel zou uitmaken van een echte fysieke menigte. De komst van de sociale media heeft de huidige situatie niet alleen mogelijk, maar wellicht ook onvermijdelijk gemaakt.

In zijn eigen tijd, tegen het einde van de negentiende eeuw, zag Le Bon een verschuiving in de aard van de menselijke reflectie en aandacht. Op een vreemde manier komen zijn woorden ons nu voor als quasi-contemporain: ze zouden slechts een handvol jaren geleden kunnen zijn uitgesproken.

Het huidige tijdperk is een van die kritieke momenten waarin het denken van de mensheid een proces van transformatie ondergaat. Twee fundamentele factoren liggen aan de basis van deze transformatie. De eerste is de vernietiging van de religieuze, politieke en sociale overtuigingen waarin alle elementen van onze beschaving geworteld zijn. De tweede is de schepping van geheel nieuwe bestaans- en denkvoorwaarden als gevolg van moderne wetenschappelijke en industriële ontdekkingen.

Wat men vooruitgang noemt, gaat ten koste van een prijs, soms een grote prijs, en die prijs is zelden zichtbaar tot ver na het oorzakelijke feit, dat dan vatbaar wordt voor de verschijnselen van historische loskoppeling en plausibele ontkenning.

De natuur neemt soms haar toevlucht tot radicale maatregelen, maar nooit naar onze mode, wat verklaart hoe het komt dat niets een volk zo fataal is als de manie voor grote hervormingen, hoe voortreffelijk deze hervormingen theoretisch ook mogen lijken. Zij zouden slechts nuttig zijn, indien het mogelijk zou zijn de genialiteit der volkeren onmiddellijk te veranderen.

De gevolgen van dergelijke veranderingen, bemiddeld via de psyche van de mens, kunnen na verloop van tijd gevolgen hebben die niet alleen in eerste instantie niet te voorzien waren, maar die misschien ook alle heilzame aspecten tenietdoen en opheffen. Samenlevingen die uit zijn op verandering omwille van de verandering, zijn bijzonder kwetsbaar. Een samenleving in tumult is rijp voor vernietiging. Maar de massa probeert altijd datgene te rechtvaardigen waarvan haar is verteld dat het goed is, en demoniseert datgene waarvoor zij is gewaarschuwd het te mijden.

“De massa’s hebben nooit gedorst naar de waarheid,” schreef Le Bon. Zij keren zich af van bewijzen die niet naar hun smaak zijn en geven er de voorkeur aan dwalingen te vergoddelijken, als dwalingen hen verleiden. Wie hen illusies kan bezorgen is gemakkelijk hun meester; wie probeert hun illusies te vernietigen is altijd hun slachtoffer. Een individu in een menigte is een zandkorrel te midden van andere zandkorrels, die door de wind naar believen wordt opgestuwd.

Feiten zijn niets voor menigten, die functioneren via een soort van collectieve verbeelding, werkend op beelden en de slogans die ze oproepen.

“Een menigte”, zegt Le Bon, “denkt in beelden, en het beeld zelf roept een reeks andere beelden op, die geen logisch verband hebben met het eerste… Een menigte maakt nauwelijks onderscheid tussen het subjectieve en het objectieve. Zij aanvaardt de beelden die in haar geest worden opgeroepen als reëel, hoewel deze meestal slechts een zeer ver verwijderd verband hebben met de waargenomen feiten.

De naam van Le Bon is een van de namen die Dr. Mattias Desmet het vaakst noemt in de interviews die hij de laatste maanden geeft, na enige tijd te hebben nagedacht over de situatie in de wereld in het licht van wat de geschiedenis en haar wijzen haar te vertellen hebben, en van wat hij zelf weet over de moderne wereld. Zijn interviews kunnen van wisselende kwaliteit zijn, maar dat heeft meestal te maken met de kwaliteit en de interventies van de interviewers, van wie sommigen zijn opmerkelijke sterke punten niet uitspelen, die liggen in het verkennen van de korrelige aard van psychologische processen zoals die zich afspelen in de werkelijkheid, en vooral in de collectieve werkelijkheid. Hij is uitstekend in de manier waarop de projectie door de mensen van hun eigen vrij zwevende persoonlijke angsten, frustratie en agressie op de saga’s van Covid/lockdown het proces van “massavorming” mogelijk maakt.

Massa-vorming, legt hij uit, is een vorm van hypnose die aan een menigte wordt opgelegd, een factor die we hier in eerdere artikelen hebben onderzocht. Hij twijfelt er niet aan dat we spreken van een letterlijke hypnose, met alle mogelijke gevolgen en symptomen van dien.

Hij verklaart vele aspecten van wat we hebben gezien, inclusief het vreemde fenomeen van de schijnbare onverschilligheid van mensen voor hun eigen ontberingen, pijn en opgelopen schade als gevolg van de lockdowns van de afgelopen 18 maanden: verlies van vrijheden, verlies van werk, inkomen, onderwijs, menselijk contact, vrije tijd, enzovoorts. Tijdens de massavorming, zo beschrijft hij, is er sprake van “een vernauwing van het aandachtsveld”, waardoor de leden van de menigte alles buitensluiten behalve dat wat volgens de manipulator belangrijk is, wat resulteert in ongevoeligheid voor persoonlijke verliezen, en een bereidheid om alles op te offeren – onderwijs, banen, huizen, romantiek, gezondheid – en om de verliezen en het verdriet van anderen te negeren. Door een strategie aan te bieden om met de door de crisis opgelegde angsten om te gaan, zijn de would-be totalitaristen in staat een schijnsolidariteit te creëren in een samenleving die echte solidariteit heeft vernietigd.

Hij is opmerkelijk open over zijn eigen geschiedenis van betrokkenheid bij de Covid ‘pandemie’, en erkent zijn vroege twijfels over sommige van zijn eigen uitspraken. In de allereerste dagen geloofde hij kort in het idee van een pandemie, maar zijn argwaan werd al snel gewekt door de onevenredigheid die hij waarnam tussen de maatregelen die werden ingevoerd en wat hij begreep over de zichtbare risiconiveaus van het virus. In die eerste weken van de crisis schreef hij een document met de titel De angst voor het virus is gevaarlijker dan het virus zelf.

In de eerste weken (april/mei 2020) maakte hij zich af en toe zorgen dat hij er misschien verkeerd aan had gedaan dit artikel te publiceren, maar tegen eind mei was hij ervan overtuigd dat zijn stelling volledig juist was. Kijkend naar de gegevens vanuit een statistisch perspectief, kwam hij snel tot de conclusie dat het gevaar overschat was. Hij geloofde dat de psychologische aspecten bedreigender waren dan enig biologisch gevaar. Toch, zo merkt hij op, “ging het verhaal narratief verder alsof de aanvankelijke modellen juist waren.

Vanaf het begin was ik bang voor de maatschappelijke dynamiek die gaande was,’ zegt hij, en deze angst lijkt de belangrijkste drijfveer te zijn geweest voor zijn recente interventies.

In augustus 2020 was hij tot het inzicht gekomen dat hij kon beschrijven hoe dit proces zich voltrok. “We hadden te maken met een massaal fenomeen van massavorming.”

Hij spreekt ook, interessant, over hoe hij in december 2019, enkele weken voordat de crisis in China uitbrak, een soort voorgevoel had van dreigende dreiging. Hij ging naar zijn bank en betaalde zijn hypotheek af – omdat hij voelde “dat de samenleving op weg was naar een kantelpunt.”

“Ik wilde zo vrij mogelijk zijn,” zegt hij. Hij herinnert zich dat hij tegen de bankdirecteur zei: “Alle negatieve parameters van de samenleving zijn exponentieel gaan stijgen.” Hij geloofde dat er een grote catastrofe op komst was, maar is er niet helemaal zeker van waarom hij dit wist.

Volgens hem zijn er vier voorwaarden waaraan moet worden voldaan om massavorming in een samenleving mogelijk te maken. De eerste is de aanwezigheid van grote aantallen sociaal geïsoleerde, geatomiseerde, mensen. De sociale banden tussen mensen moeten verzwakt zijn. Dit is de belangrijkste, en de andere voorwaarden volgen hieruit. Ten tweede moeten er grote aantallen mensen zijn die een gebrek aan zingeving in hun leven en werk ervaren – mensen die het gevoel hebben dat hun werk zinloos is, zonder betekenis. Ten derde moet er sprake zijn van “veel vrij zwevende angst” – d.w.z. angst die niet verbonden is met een mentale voorstelling, zodat de lijder niet weet waarom hij angstig en bang is. En ten vierde moet er veel “vrij zwevende psychologische onvrede” zijn – woede en frustratie over, alweer, schijnbaar niets in het bijzonder.

En je hebt ook massamedia nodig – zonder welke massa-vorming onmogelijk zou zijn. Desmet zegt het niet expliciet, maar het is natuurlijk ook essentieel dat deze media verhandelbaar en gemakkelijk vatbaar voor corruptie zijn.

Deze voorwaarden, zegt hij, bestonden in de westerse samenlevingen al lang voor de Covid-crisis. Er was, zegt hij, “een epidemie van burnout”. Hij zegt dat tussen de 40 en 70 procent van de mensen in moderne samenlevingen hun baan als zinloos ervaren. Hij wijst ook op het toenemend gebruik van psychofarmaceutische geneesmiddelen om angst en depressie te behandelen.

Als bewijs voor de aanwezigheid van deze aandoeningen in de westerse samenleving vóór de pandemie, wijst hij op het gebruik van anti-depressiva n België, zijn eigen land. Daar gebruikte een bevolking van 11 miljoen mensen 300 miljoen doses anti-depressiva per jaar.

Volgens Desmet is het belangrijkste grondmechanisme van massavorming, free-floating anxiety, het pijnlijkste psychologische verschijnsel dat een mens kan ervaren. Het verwijst naar angsten die geen duidelijke focus hebben: De lijder weet niet waarom hij zich angstig voelt.

Zwevende angsten zijn zeer ernstig. Het leidt tot paniek. Als een samenleving ermee verzadigd is, willen de mensen die eraan lijden zich wanhopig verbinden met een voorstelling, en als iemand in de mainstream media een verhaal presenteert dat een object van angst biedt, en tegelijkertijd een strategie voorstelt om met deze angst om te gaan, is de kans groot dat al deze vrij zwevende angst in de samenleving zich zal verbinden met dit object van angst dat wordt aangegeven door dit narratief dat door de mainstream media wordt gepresenteerd, en dat er een enorme bereidheid zal zijn om met de strategie mee te gaan.

De organisatoren van de massa-vorming zijn in staat zich deze bonte angsten toe te eigenen en ze in hun geheel te richten op één enkel aandachtspunt, in dit geval een virus. Door vervolgens een strategie aan te bieden om met de viruscrisis om te gaan, biedt het massavormingsproces de slachtoffers ook verlichting van hun angsten. Hetzelfde gebeurt met frustratie en agressie, die in zekere zin allemaal in de Covid-mand werden gestapeld.

Dit is waar de ‘vernauwing van het aandachtsveld’ zijn intrede doet. De leden van de gehypnotiseerde massa worden in staat gesteld alles buiten te sluiten behalve datgene waarvan de manipulator hun vertelt dat het belangrijk is. Zij worden niet alleen onverschillig voor de verliezen van anderen, maar ook ongevoelig voor hun eigen verliezen. Zij worden bereid alles op te offeren onder de uitputting van de collectieve opdracht – in dit geval, althans in het begin, het project van “levens redden”. Mensen zien de gevolgen van de lockdown niet, noch voelen zij empathie voor de slachtoffers. Hun opluchting over het feit dat ze van hun losgeslagen angsten zijn verlost, is voldoende om hen zich te laten aansluiten bij de nieuw gevormde menigte. Het is vergelijkbaar, zegt hij, met wanneer iemand onder hypnose is: het is mogelijk de hypnose te gebruiken als een verdovingsmiddel om in het vlees van de persoon te snijden, en de patiënt zo volledig ongevoelig voor pijn te maken.

In deze omstandigheden krijgen de gebiologeerden een betekenis en een doel die zij voordien niet hadden. In een samenleving waarin de solidariteit reeds vernietigd is, wordt een nieuwe, onechte solidariteit gevormd. Zodra de oplossing/strategie wordt aangeboden, zegt hij, “beginnen de mensen een collectieve en heroïsche strijd met dit object van angst”. Dit resulteert in wat hij een “mentale roes” noemt en het is dit waardoor massavorming niet te onderscheiden is van hypnose.

Door deze combinatie van factoren krijgen mensen een intense belangstelling voor het geloof in het dominante narratief. Het maakt niet uit of het narratiefverkeerd is. Het gaat erom dat ze niet terug willen naar deze pijnlijke staat van vrij zwevende angst.

Hoe absurder een narratief is, hoe beter het functioneert als ritueel,’ zegt Desmet. Of het narratief juist of onjuist is, maakt geen verschil.’

Als onderdeel van hetzelfde proces, zegt hij, hebben politici die misschien hun greep op het volk hebben verloren, nu een manier om weer ‘echte leiders’ te worden. In dit stadium van het totalitaire proces is er dus sprake van een symbiose van motivatie tussen de leiders en de geleiden; of, juister gezegd, de heersers en de geregeerden.

Deze omstandigheden zorgen er samen voor dat de mensen niet terug willen naar het “oude normaal”. Dit is belangrijk: velen onder de gebiologeerden willen hun vroegere betekenisloze leven niet terug. “We moeten voorkomen dat mensen de indruk krijgen dat we willen dat ze teruggaan naar het oude normaal,” waarschuwt Desmet. In plaats daarvan moeten we hen “laten zien dat er andere manieren zijn om dit ‘oude normaal’ te veranderen. We moeten de mensen vertellen dat we een crisis als deze niet nodig hebben om een nieuwe sociale band te creëren”.

In zo’n smeltkroes van explosieve gevoelens en voorgevoelens wordt al snel een aantal verontrustende dynamische verschijnselen zichtbaar. Mensen beginnen elkaar te beschouwen als vrienden of als vijanden. De “vrienden” moeten worden gekoesterd en vastgeklonken; de vijanden moeten worden beschimpt en, waar mogelijk of noodzakelijk, verbannen of vernietigd.

Er zijn, zegt Desmet, in situaties van massale vorming drie verschillende groepen die zich manifesteren. Slechts 30 procent, zegt hij, is werkelijk gehypnotiseerd en kan op geen enkele manier worden bereikt. Daarnaast zijn er echter ongeveer 40 procent die gewoonlijk de massa volgen, en van meet af aan meegaan met die 30 procent van de totale gelovigen. Er is nog een groep van ongeveer 30 procent die niet gehypnotiseerd is, die zich probeert uit te spreken en zich verzet. Deze groep, zegt hij, is uiterst heterogeen en verdeeld. Als deze mensen zich zouden kunnen verenigen, zegt hij, zouden zij de hele zaak snel tot een einde kunnen brengen, maar dit blijkt zelden mogelijk.

De reden waarom sommige mensen immuun lijken te zijn voor de hypnotiserende kracht van de massale formatie, zegt hij, heeft te maken met onderliggende ideologische opvattingen. In de huidige situatie, zegt hij, is het uiteindelijke doel van het totalitarisme de totale instemming van de wereldbevolking met een transhumanistisch project waarin de mens in wezen en in feite zal worden opgenomen in de wereld van de machine. Hij denkt dat de tegenstanders in wezen mensen zijn met een afkeer van deze onnatuurlijke manier om de menselijke persoon te zien. Dit is een interessante theorie, die zou kunnen helpen verklaren waarom zoveel religieus denkende mensen tegen de lockdown, vaccins enzovoort zijn: velen van hen, die een diepere onderdompeling in fundamentele antropologische inzichten hebben gehad, hebben instinctief of redelijkerwijs bezwaar tegen de onkenbare en onnatuurlijke dimensies van wat wordt voorgesteld. Desmet is hier misschien op iets belangrijks gestuit: dat, hoewel nog niet expliciet, de transhumanistische agenda al zichtbaar is als het verre eindpunt, met zijn betekenissen die het speelveld al verzadigen in de context van verplichte vaccins, biometrische ID, sociale kredietsystemen en de bijbehorende surveillanceregimes, beperkingen, straffen, enzovoorts.

Intelligentie, zegt hij, is geen garantie voor weerstand tegen de hypnoïde aanval. Bij massale vorming worden hoogintelligente, hoogopgeleide mensen precies zo intelligent als alle anderen in de massa – iedereen wordt even intelligent, wat meestal extreem dom betekent, in de massa. Aan het begin van de lockdown zeiden veel mensen tegen hem: “Ja, het is verschrikkelijk, maar we kunnen de curve even stoppen. Dit waren vooral de welgestelden, die zich minder zorgen maakten over de economische vernietiging die door de lockdowns dreigde. De angst van de opgeleiden wordt op andere dingen gefixeerd, misschien op de mogelijkheid dat “populisten” van de crisis profiteren. Zo heeft de potsierlijke, door cynische media aangewakkerde troop “extreem-rechts” terrein gewonnen.

Intelligentie, zegt hij, is geen garantie voor weerstand tegen de hypnoïde aanval. Bij massale vorming worden hoogintelligente, hoogopgeleide mensen precies zo intelligent als alle anderen in de massa – iedereen wordt even intelligent, wat meestal extreem dom betekent, in de massa. Aan het begin van de lockdown zeiden veel mensen tegen hem: “Ja, het is verschrikkelijk, maar we kunnen de curve even stoppen. Dit waren vooral de welgestelden, die zich minder zorgen maakten over de economische vernietiging die door de lockdowns dreigde. De angst van de opgeleiden wordt op andere dingen gefixeerd, misschien op de mogelijkheid dat “populisten” van de crisis profiteren. Zo heeft de potsierlijke, door cynische media aangewakkerde term “extreem-rechts” terrein gewonnen.

Hij spreekt ook over de dynamiek van het totalitarisme en wat de huidige episode anders maakt dan bijvoorbeeld de totalitarismen van de twintigste eeuw. Hierbij, en bij veel andere zaken, baseert hij zich op de geschriften van de briljante Duitse filosofe Hannah Arendt, wier boek The Origins of Totalitarianism de definitieve deconstructie blijft van het totalitaire proces, dat zij karakteriseert als een geheel nieuw verschijnsel van de twintigste eeuw.

Hij herhaalt Arendt’s kernpunt over de radicale verschillen tussen totalitarisme en “traditionele” vormen van dictatuur. Klassieke dictaturen zijn primitief en eenvoudig – een enkele dictator die gebruik maakt van ongecompliceerde angst. Maar in een totalitaire staat is massavorming de psychologische en maatschappelijke basis van de tirannie.

In een totalitaire staat gelooft een groot deel van de bevolking in het narratief en is er psychologisch van overtuigd dat het aangevoerde voorwerp van angst de oorzaak is van al hun zorgen.

Deze overtuigingen, zegt hij, houden verband met de doordringende werking van de massamedia, maar ook met het beeld van de mens als machine – deels een gevolg van het industrialisme, deels het gevolg van een ‘obsessie met de wetenschap’, een ander kernthema van Arendt, die ook de sleutelrol van de ideologie als voedingsbodem van het totalitarisme benadrukt.

Hij is niet overtuigd van de “psychopathie”-these van het totalitarisme, met name van de despotismen van Covid. De mensen die deze tirannie organiseren en opleggen, zegt hij, “geloven vaak niet in de dingen die ze zeggen, maar ze geloven echt in de ideologie die ze propageren, en ze geloven echt dat de beste manier om de maatschappij te organiseren is om mensen te behandelen als koeien op een grote boerderij. Ze geloven echt in deze mechanistische, materialistische, biologische, reductionistische ideologie.

Opnieuw citeert Desmet Arendt, die veel heeft gedaan om de lelijke onderbuik van de nazi-machinaties bloot te leggen en te beschrijven, in het bijzonder de propaganda en psychologische elementen. Totalitarisme, zo meende zij, heeft specifieke kenmerken die zo zijn geconstrueerd dat ze willekeurig, willekeurig en zinloos lijken, terwijl ze in werkelijkheid neerkomen op een complex samenspel van manipulaties die zijn ontworpen om de mens te breken en te isoleren, om hem methodisch uit zijn ‘gewone’ leven van hopen, werken, denken en liefhebben te leiden, naar een wereld waarin zijn elk moment wordt beheerst door de opgelegde irrationaliteit die leidt tot een nieuw, ontmenselijkt bestaan voor anderen en hemzelf, en tot een nieuwe, irrationele vorm van ‘zingeving’.

Arendt schreef: “Terwijl de totalitaire regimes dus resoluut en cynisch de wereld ontdoen van het enige dat zinvol is voor de utilitaire verwachtingen van het gezond verstand, leggen zij haar tegelijkertijd een soort bovenzinnelijkheid op die de ideologieën eigenlijk altijd bedoelden wanneer zij deden alsof zij de sleutel tot de geschiedenis of de oplossing voor de raadsels van het universum hadden gevonden. Boven de zinloosheid van de totalitaire maatschappij troont het belachelijke superzintuig van haar ideologisch bijgeloof. Ideologieën zijn slechts onschadelijke, onkritische en willekeurige meningen zolang men er niet serieus in gelooft. Zodra hun aanspraak op totale geldigheid letterlijk wordt genomen, worden zij de kernen van logische systemen waarin, zoals in de systemen van paranoia’s, alles begrijpelijk en zelfs dwingend volgt zodra de eerste premisse is aanvaard. De krankzinnigheid van dergelijke systemen ligt niet alleen in hun eerste premisse, maar in de logica zelf waarmee zij zijn opgebouwd. De merkwaardige logica van alle ismen, hun eenvoudig vertrouwen in de heilswaarde van koppige toewijding zonder acht te slaan op specifieke, wisselende factoren, herbergt reeds de eerste kiemen van totalitaire minachting voor werkelijkheid en feitelijkheid.

Ideologieën zijn altijd gevaarlijke verkleiningen van de werkelijkheid en bestaan in veel gevallen uit pseudo-wetenschap die zich voordoet als de werkelijkheid, waardoor ze buitengewoon geschikt zijn voor totalitaire heerschappij. Om de ‘bovenzin’ – de uiteindelijke triomf van de ideologie – te rechtvaardigen en te valideren, is het volgens Arendt noodzakelijk dat het totalitarisme de menselijke waardigheid volledig vernietigt. De erkenning van hun waardigheid impliceert immers een aanvaarding van onze medemensen als medebouwers van een wereld die gemeenschappelijk wordt gehouden op basis van individuele en op consensus berustende keuzen. Voor de totalitairen is dit uitgesloten. Een ideologie die aanspraak maakt op het interpreteren van alle gebeurtenissen uit het verleden en het uitstippelen van alle gebeurtenissen in de toekomst, kan geen plaats hebben voor de plannen en keuzes van gewone burgers. Het gevaar schuilt in de creativiteit van de mens zelf, die kan proberen iets in te voeren waarin de ideologie niet voorziet, en dat haar dus kan ondermijnen. Het totalitarisme vereist dus de volledige transformatie van het individu en het collectief, om de geesten van de mensen op één lijn te brengen met de perspectieven en doelstellingen die in de ideologie zijn vastgelegd. Als het superzintuig eenmaal is geïnstalleerd, zullen de mensen alleen nog maar denken wat de ideologie toestaat.

Vóór Hitler en Stalin, schreef Arendt, waren zulke dingen ondenkbaar. Ideologie is, letterlijk, “de logica van een idee”, een schema van pseudo-denken dat een web van waan creëert. Haar onderwerp is de geschiedenis, waarop het “idee” wordt toegepast; het resultaat van deze toepassing is niet een geheel van verklaringen over iets dat is, maar de ontplooiing van een proces dat voortdurend in verandering is. De ideologie behandelt de loop der gebeurtenissen alsof zij dezelfde “wet” volgde als de logische uiteenzetting van haar “idee”. Ideologieën pretenderen de mysteries van het hele historische proces te kennen – de geheimen van het verleden, de ingewikkeldheden van het heden, de onzekerheden van de toekomst – vanwege de logica die inherent is aan hun respectieve ideeën.

Ideologieën zijn nooit geïnteresseerd in het wonder van het zijn. Ze zijn historisch, ze houden zich bezig met wording en vergaan, met de opkomst en ondergang van culturen, zelfs als ze de geschiedenis proberen te verklaren door een of andere “natuurwet”.

Zoals Václav Havel heeft uiteengezet, is ideologie een instrument om tijd en geschiedenis voor te stellen als onveranderlijke opeenvolgingen van gebeurtenissen en “progressies”, onverschillig voor menselijke verlangens of wensen.

De vraag die centraal staat in ons onderzoek naar de aard en de betekenis van het totalitarisme, schreef Arendt, is: “Welke fundamentele ervaring in het samenleven van mensen doordringt een regeringsvorm waarvan de essentie terreur is en waarvan het actiebeginsel de logica van het ideologisch denken is?

Dit is het meest huiveringwekkende aspect: dat het totalitarisme zijn wortels vindt in een of ander ontwricht aspect van de mens dat nog steeds menselijk is, dat voortkomt uit actuele menselijke wensen en behoeften – aan vrede, aan sereniteit, aan liefde.

Dat een dergelijke combinatie nooit eerder is gebruikt in de verschillende vormen van politieke overheersing is duidelijk,” voegde zij eraan toe. Toch moet de basiservaring waarop zij berust menselijk zijn en bekend bij de mensen, voor zover zelfs dit meest originele van alle politieke lichamen is bedacht door, en op de een of andere manier beantwoordt aan de behoeften van de mensen.

Totalitarisme in zijn volwaardige vorm is dus iets dat erna komt, maar ‘erna’ wat? Het komt na een lange ‘voorbereiding’, niet noodzakelijkerwijs met kwade bedoelingen gepland, waarin mensen geïsoleerd, geatomiseerd, vervreemd en eenzaam raken – omstandigheden waarvoor de totalitairen kant-en-klare oplossingen hebben in de vorm van de afkondiging van een schijngemeenschap en ingebeelde banden van wederzijdse haat. De negatieve ondertoon van deze processen suggereert een of andere vorm van voorafgaande dwaling, en die kan er wel geweest zijn, misschien in het streven naar hebzucht of uitbuiting, maar dit is niet langer toelaatbaar. Totalitarisme is als een secundaire toestand die neerdaalt op een maatschappij die eerst bepaalde processen van de moderniteit heeft ondergaan: technologisering, industrialisering, individualisering, atomisering. Het is in zekere zin als de longkanker die het gevolg is van een leven lang roken, of de diabetes type 2 die het gevolg is van een te grote zoetekauw. Maar het is niet “secundair” in de zin van “minder belangrijk” of “minder belangrijk” of “ondergeschikt”: Wanneer het totalitarisme zijn intrede doet, kondigt het zich aan als het eigenlijke doel en eindpunt van het hele historische proces, de ontdekking van de eigenlijke zin van de geschiedenis. Het volgt op, maar is niet ondergeschikt aan, de gebeurtenissen die eraan voorafgingen. Sterker nog, haar komst kondigt een samenhang aan met die voorafgaande gebeurtenissen die tot dan toe nog niet was waargenomen: Het “maakt zin” aan de afwijkingen en schijnbare willekeur van het verleden, en zet daarmee het gezond verstand op zijn kop en dwingt de mens zijn vroegere begripsfouten toe te geven en te aanvaarden dat de ware richting van de geschiedenis nu is geopenbaard.

De totalitaire leider, in tegenstelling tot de klassieke soort, die goedaardiger wordt naarmate de oppositie wegvalt, wordt wreder wanneer hij geen tegenstand ondervindt, en zet de massa aan tot het begaan van gruweldaden, lang nadat hij alle tegengeluiden heeft onderdrukt. Daarom is iedere tegenstem zo belangrijk: om het moment uit te stellen waarop de totalitaire dictator vrij spel heeft.

Desmet benadrukt dat er een onderscheid is tussen “totalitair denken” en “totalitair regime”. Totalitair denken, zegt hij, wordt gekenmerkt door absurde argumentatie en onlogica, die buitengewoon overtuigend lijkt en “een samenleving over alle ethische grenzen heen drijft. Uiteindelijk, door de woestenij van zinloosheid te doorkruisen, ontwikkelt de samenleving zich tot een totalitair regime dat totalitair denken gebruikt om te heersen. Op dit moment, gelooft hij, zijn we in een vergevorderd stadium van totalitair denken. Zij beschouwen de mens als een biologisch organisme dat met biologische middelen moet worden gemanipuleerd en gecontroleerd. Dat is de ideologie waarmee instellingen als de WHO en individuen als Bill Gates beginnen. Het is verleidelijk om te zeggen dat deze mensen sociopaten of zelfs psychopaten zijn, maar ik denk niet dat het juist is. Het zijn mensen die ideologisch blind zijn. Dat is hun voornaamste kenmerk. Gustave Le Bon, wijst hij erop, zei dat “de hypnose bij de leiders van de massa’s nog dieper zit dan bij de massa’s zelf. Zij zijn meer overtuigd van de ideologie dan de bevolking. Zij hebben het gevoel dat zij uiteindelijk, wanneer zij de maatschappij naar hun ideaalbeeld hebben omgevormd, in een technologisch transhumanistisch paradijs terecht zullen komen, bijna zonder menselijk lijden, en daarom vinden zij het gerechtvaardigd om veel schade en veel leed toe te brengen, want uiteindelijk zal het resultaat van deze revolutie zo wonderbaarlijk zijn dat het alles rechtvaardigt wat zij nu doen”.

Hij is ook van mening dat we niet moeten veronderstellen dat elk schijnbaar verschijnsel en effect van de tirannieke omstandigheden waarin we verkeren noodzakelijkerwijs het resultaat zijn van een strategie of plan van de daders. Totalitarisme metastaseert. Ik denk dat wanneer een samenleving eenmaal in de greep is van één narratief, en wanneer deze massale formatie eenmaal opkomt, zij min of meer spontaan de hele dynamiek van een samenleving organiseert – heel vaak zonder dat mensen er vat op hebben, zich ervan bewust zijn dat zij in feite de dynamiek versterken en eraan bijdragen. Dingen die opzettelijk lijken, zijn vaak spontane uitkomsten van de processen.

Nu zijn we misschien in de moeilijkste fase van het totalitaire denkproces of naderen we die: wanneer de menigte, als een aanvalshond, wacht op de instructie om op zijn aangewezen vijand af te gaan. Dr. Desmet haalt opnieuw Gustave le Bon aan: “De massa bestaat alleen als zij een vijand heeft. In het begin was de ‘vijand’ het virus; nu zijn het degenen die niet in de ban zijn van of bang zijn voor het virus, die de ernst ervan in twijfel trekken en de legitimiteit van het officiële wereldwijde antwoord betwisten – degenen die weigeren mee te gaan in het officiële verhaal. Dit zorgt ervoor dat de meerderheid zich op een nieuwe manier gaat verenigen tegen het nieuwe voorwerp van angst, nadat zij een nieuwe “sociale band” heeft gevormd met de andersdenkende groep en zichzelf een nieuwe betekenis in het leven heeft gegeven. Dit leidt, aldus Desmet, tot een “geestelijke roes”, die een “nieuw, diep fundamenteel soort bevrediging voor een mens” oplevert.

Onder massavorming worden mensen “radicaal onverdraagzaam tegenover dissidente stemmen”, terwijl ze tegelijkertijd “radicaal verdraagzaam” zijn tegenover hun leugenachtige leiders.

Opnieuw citeert hij Hannah Arendt over de “geatomiseerde subjecten” die geen band hebben met het grotere geheel – nu, in de strijd tegen het nieuwe object van angst, wordt hun negatieve toestand positief. Sociaal isolement wordt vervangen door een ervaring van een sterke sociale band, “wat de reden is waarom mensen blijven geloven in het mainstream-narratief – zelfs als het flagrant verkeerd en volslagen absurd is… Zij geloven niet in het narratief omdat het juist is, maar omdat het leidt tot deze nieuwe solidariteit, tot dit nieuwe soort sociale band, tot deze mentale roes van het gevoel.

“Meestal stopt dit pas na veel vernieling,” waarschuwt hij. Menigten zijn altijd ‘intrinsiek zelfdestructief,’ zoals Le Bon herhaaldelijk heeft verklaard. “De enige positieve manier waarop hieraan een einde komt, is als mensen de werkelijke redenen voor hun ontevredenheid kunnen ontdekken en een nieuwe betekenis [vinden]. Maar als er eenmaal een massa ontstaat, is het moeilijk om mensen zover te krijgen dat ze op zoek gaan naar de werkelijke redenen voor hun onrust.”

De samenleving, zegt hij, werd lange tijd voorbereid op een dergelijk narratief. Eeuwenlang is het dominante mensbeeld een mechanistisch-materialistisch beeld geweest: De mens is een machine, een klein onderdeel van de grotere machine van het universum – “dat is de ideologie die de wereld heeft voorbereid op massavorming, en op het verbinden van al onze angsten aan een mechanistisch-materialistisch organisme zoals een virus.”

Het voornaamste kenmerk van de moderne massa is volgens Hannah Arendt dat zij “niet gelooft in iets zichtbaars, in de werkelijkheid van de eigen ervaring; zij vertrouwt niet op haar ogen en oren, maar alleen op haar verbeeldingskracht, die kan worden gegrepen door alles wat tegelijk universeel en consistent is in zichzelf. Wat de massa overtuigt zijn geen feiten, en zelfs geen verzonnen feiten, maar alleen de consistentie van het systeem waarvan zij vermoedelijk deel uitmaken. Herhaling, waarvan het belang enigszins wordt overschat vanwege het gangbare geloof in het inferieure begrips- en herinneringsvermogen van de massa, is alleen belangrijk omdat het hen overtuigt van consistentie in de tijd.”

“Verbeelding, nogmaals, is de sleutel – het proces van het omgaan met de werkelijkheid door een gaas van fantasie. Het is belangrijk dat we dit begrijpen: In het gemiddelde slachtoffer van Covid propaganda, hebben we niet te maken met dezelfde persoon zoals we hem of haar tot nu toe hebben gekend. Wij hebben te maken met iemand die gevoed is met een grotesk vervormd beeld van de werkelijkheid en dat ook heeft geslikt. Zij ziet niet wat wij zien, of weet niet wat wij weten. En wanneer zij deze dissonantie ontdekt, wordt zij, zoals zij geprogrammeerd is te worden, zeer alert en zeer achterdochtig. Ons ongeloof in de dingen die zij aanhangt, is in haar geest verbonden met een gevaar voor haarzelf. Wij mogen de gevaren hiervan niet onderschatten, noch de mogelijkheid dat dit snel tot confrontatie en zelfs geweld leidt. Wij hebben niet te maken met mensen die zichzelf onder controle hebben; wij hebben zelfs niet te maken met mensen die zichzelf blijven. Het woord “hypnose” moet hier met de grootste eerbied en letterlijkheid worden behandeld.”

“Wij hebben te maken met buitengewoon krachtige en grotendeels ongebreidelde krachten. Wij moeten onze medemensen in deze toestand niet benaderen met de gedachte dat wij hen op andere gedachten kunnen brengen. Dat is inderdaad dwaasheid. In plaats daarvan moeten we wachten, waken, onze momenten kiezen, en delicaat en precies toeslaan.”

Het belangrijkste, zegt Desmet, is dat we ons blijven uitspreken, dat we blijven zeggen dat we het niet eens zijn met het gangbare verhaal, dat we de voortdurende stroom van leugens (propaganda) onderbreken met de waarheid. Dit verstoort de hypnose, waardoor de gebiologeerden zich omdraaien in hun slaap.

Desmet zegt dat we door moeten gaan met het delen van rationele tegenargumenten, in de hoop de link van vrij zwevende angst met het virus te verbreken, die hij beschrijft als een soort lasverbinding die op het hoogste niveau van angst ontstaat. Door mensen te waarschuwen voor de gevaren van een totalitaire staat – zelf een mogelijk nieuw object van angst – zou deze verbinding verbroken kunnen worden en een nieuwe gevormd kunnen worden.

De aanwezigheid van alternatieve stemmen dient ook om de wreedheid van de heersers te beteugelen en het gepeupel te beteugelen in zijn excessen. ‘Alternatieve stemmen, zoals Le Bon zei, slagen er niet in om de massa wakker te schudden, maar als dezelfde groep blijft praten en een ander verhaal blijft verkondigen, en ervoor zorgt dat er een andere stem in de publieke ruimte is, dan wordt de massa misschien niet erg wreed.

We moeten ernaar streven dat er een weg blijft voor de kleine groep die zich niet wil conformeren aan het mainstream-verhaal. We moeten blijven praten en een parallelle samenleving opzetten die haar eigen voedsel produceert, haar eigen klinieken en ziekenhuizen en die de middelen kan verschaffen om te overleven buiten de mainstream maatschappij.

Massa-vorming wordt dieper naarmate het verhaal wordt herhaald en naarmate andere verhalen verdwijnen. De enige manier om te voorkomen dat het dieper en intenser wordt, is ervoor te zorgen dat er een ander verhaal is dat leidt tot een zekere cognitieve dissonantie die op zijn minst betekent dat mensen een beetje verward raken terwijl ze het mainstream-verhaal volgen.

En, ja, hij is het ermee eens, de vooruitzichten op korte tot middellange termijn zijn somber. Wanneer een samenleving het punt bereikt waarop alle ethische grenzen worden overschreden, zijn er geen garanties meer. We mogen niet twijfelen aan de beïnvloedbaarheid van onze buren. Als we eraan twijfelen dat het nog veel verder kan gaan, waarschuwt hij, moeten we bedenken hoe ver het al is gegaan. Hij vraagt ironisch aan mensen die bereid zijn kinderen in te enten, zwangere vrouwen te dwingen gezichtsmaskers te dragen, oude mensen alleen te laten sterven: “Waarom gaan we niet naar de volgende stap en bouwen we concentratiekampen voor mensen die positief testen op Covid? Hun antwoord? – ‘Waarom niet?'”

Als hij de mensen vraagt hoe ver ze denken dat de tirannie moet gaan, antwoorden ze: “Tot het einde van het [Covid] gevaar”.

Geloof niet dat we niet kunnen eindigen met dezelfde soort maatregelen die Hitler noodzakelijk achtte om zijn zuivere ras te creëren. Om eerlijk te zijn denk ik dat het moeilijk zal zijn om niet in een soort nieuw totalitarisme te belanden. Maar het zal een nieuw totalitarisme zijn. Het zal aan de ene kant hetzelfde zijn als het totalitarisme van de eerste helft van de twintigste eeuw, maar het zal ook radicaal anders zijn, omdat het een wereldwijd totalitair systeem zal zijn. Het zal geen externe vijanden hebben; het zal alleen interne vijanden hebben, en het zal deze interne vijanden op een andere manier behandelen – zoals de externe vijanden werden behandeld. Dit is iets dat essentieel is voor de logica van totalitaire systemen – totalitaire systemen hebben een vijand nodig; zonder vijand storten zij in. Ik denk dus dat er een goede kans bestaat dat de nieuwe totalitaire systemen het bestaan van de vijanden zullen tolereren, maar hen zullen marginaliseren, hen buiten de heersende samenleving zullen duwen.

Wat, tot op zekere hoogte, de andersdenkenden goed zal uitkomen, die nooit veel meer hebben gewild dan dat zij met rust werden gelaten.

Ondanks zijn duistere prognoses is hij toch een beetje optimistisch. We moeten niet vergeten, zegt hij, dat “totalitarisme en massa-vorming uiteindelijk altijd zichzelf vernietigen”. We hoeven er alleen maar voor te zorgen dat ons verhaal overleeft en dat we buiten het systeem overleven “voor een paar jaar”.

Hoe zou dat kunnen gebeuren?

“Als de massa’s wakker worden, beginnen ze te beseffen wat er is gebeurd.
Wat dan?
Dan doden ze hun leiders.
U zult zien dat de kleine groep zal overleven en na de ineenstorting op de een of andere manier een belangrijke rol zal spelen bij de wederopbouw van een samenleving volgens meer menselijke en meer ethische principes.”

We hebben misschien nog een lange weg te gaan, zegt hij, maar hij gelooft dat dit model van totalitarisme zichzelf veel sneller zal vernietigen dan die van de twintigste eeuw, omdat geen van die systemen zich op zo’n systematische en ongecompliceerde manier in het persoonlijke leven van de mensen heeft ingegrepen als dit systeem. Hij noemt vaccins als een kardinaal voorbeeld van deze vorm van indringing en spreekt de overtuiging uit dat de vaccinatiecampagne wel eens zou kunnen eindigen als “de meest spectaculaire ramp die we ooit hebben gezien.”

Hoewel het misschien niet duidelijk is, is er hier sprake van een zekere anomalie in het verschijnsel van een klinisch psycholoog die kritiek levert op de materialistisch-mechanistische maatschappij, in die zin dat de psychologie zelf deel uitmaakt van de mechanisering van de mens, deel van het apparaat dat probeert het menselijk gedrag en de menselijke reacties op te delen in een reeks instrumentele principes en patronen die, hoewel zij vaak individueel toepasbaar lijken, in het algemeen geen algemeen heilzame resultaten hebben opgeleverd. Zoals ik elders heb opgemerkt, heeft de psychologie de kunst van de fictie zo goed als vernietigd. De reductie van het begrip van de mens tot door de mens gecreëerde wetenschappelijke polariteiten heeft de geheimzinnigheid vernietigd die eens de kracht was van de roman en het korte verhaal. In het rijk van de moderne literatuur is de eens zo vereerde romanschrijver – de bron van zoveel van ons begrip van de mens – door de psychologie gedegradeerd tot de rol van stuntelende amateur die, om “serieus” genomen te worden, zich moet verdiepen in Freud en zich religieus moet houden aan wat hij leek te zeggen.

Sigmund Freud was ongetwijfeld een genie – een kunstenaar, in feite, in zijn eigen recht, die ons meenam op epische reizen in onze eigen geest. Zijn overpeinzingen over, bijvoorbeeld, het geweten en (hoewel reductionistisch) geluk, hebben ons veel stof tot zelfonderzoek gegeven. Maar het freudianisme, de pseudo-wetenschap die uit dit opmerkelijke corpus is voortgekomen, heeft onnoemelijke schade aangericht, doordat het in de maatschappelijke machines van de Westerse samenlevingen is opgenomen om zich als een vorm van Heilig Schrift op te dringen aan de werkelijk ademende mens. In de verkeerde handen kan het dodelijk zijn voor menselijk geluk, functioneren en vrijheid. Ook de psychoanalyse heeft alles over de menselijke persoon instrumenteel gemaakt, door de mogelijkheden betreffende het menselijk handelen te reduceren tot begrijpelijke, zelfs simplistische pathologieën en crypto-mechanische processen. Dit maakte het mogelijk psychiaters, psychoanalytici en psychologen te verheffen tot ingenieurs van menselijke zielen, die in staat zijn gedragspatronen in een vreemde te diagnosticeren op een manier zoals een ouderwetse monteur de bron van een rammelend geluid in de versnellingsbak van een Volkswagen Mk2 GTI uit 1984 zou opsporen. Misschien meer dan wat ook – ja, zelfs meer dan de notie van chemische onevenwichtigheden in de menselijke hersenen – hebben deze ontwikkelingen ertoe geleid dat de mens zichzelf is gaan beschouwen als een soort, nou ja, Volkswagen.

Er is dus, zoals ik zeg, deze anomalie (zelfs een gevaarlijke anomalie) in mensen als Mattias Desmet (en, om een ander voorbeeld te geven, Jordan Peterson) die erop uit trekken om een diagnose te stellen van de toestand van de menselijke persoon in deze eerste decennia van het derde millennium. Een mens die op zoek is naar zelfbegrip zou zich, net zo snel als hij verlicht is, voor het hoofd geslagen kunnen voelen door de 25.000 uur klinische praktijk van Dr. Peterson. Als er al iets is dat het probleem van de moderne wereld is, dan is het wel een overdaad aan deskundigen die ons niet alleen vertellen wat goed voor ons is, maar ook wat we eigenlijk verkeerd doen en denken, en waarom – en wat we verondersteld worden te moeten doen.

Maar er is ook een positieve kant. Men zou ook kunnen opmerken dat al deze beoefenaars in het tijdperk van YouTube zijn begonnen buiten hun vakgebied te treden, om commentaar te leveren op macro, collectieve tendensen in de menselijke psychologie, en dit zou eigenlijk het punt kunnen zijn waar zij zichzelf en hun rol verlossen. Er is een leemte in het gesprek over de moderne samenleving in relatie tot de acties en ‘denkprocessen’ van menigten. De meeste van de interessantere beschouwingen over dit aspect van het menselijk samenleven vonden plaats in de vorige eeuw of tegen het einde van de eeuw daarvoor. In de afgelopen halve eeuw zijn er geen wezenlijke beoefenaars geweest op het specifieke gebied van het gedrag van menigten, misschien omdat er geen “patiënten” zijn en weinig potentiële cliënten met een geldige belangstelling om deze zaken te onderzoeken. En het is moeilijk te vermijden dat men tegenwoordig denkt dat er iets van een omertà is met betrekking tot de verschillen en interacties tussen individuele reacties en die van de menigte. YouTube heeft – waarschijnlijk onbewust – een generatie psychologen een platform geboden om deze lacune op te vullen.

In het algemeen zien we een nieuwe trend waarbij klinisch psychologen het werk van denkers als Le Bon en Arendt overnemen en samenvoegen met hun eigen klinische ervaring in de individuele context. Dit is niet zonder waarde, maar het heeft ook te kampen met de reeds genoemde tegenstrijdigheid: dat de interpretaties van ingenieurs van menselijke zielen met een sopje van asvet moeten worden genomen wanneer het erom gaat tot een definitief begrip te komen van wezens van vlees en bloed. Deze discussie blijft voorlopig en tentatief. Er gaapt een enorme kloof tussen de toestand van (ongeveer) de eerste helft van de twintigste eeuw – gedomineerd door Gustave Le Bon, Hannah Arendt, Jacques Ellul en Joost Meerloo – en het heden, een tijdspanne waarin niets radicaal vernieuwends is toegevoegd aan ons begrip van wat we maar losjes collectieve psychologie zullen noemen en haar schijnbaar osmotische neiging tot totalitaire patronen – en dat in een tijd van de snelste groei in de verbreiding van technologieën die zich lenen voor de manipulatie van collectieve psychologie als nooit tevoren. De grote meesters – Le Bon, Arendt, Ellul, Meerloo – zijn er niet meer en hebben geen noemenswaardige opvolgers gehad om hun gedachten bij te stellen of te herzien in het licht van een lawine van tech-afleiding, tech-verslaving, tech-toxiciteit, cyber-censuur, massa-baiting en -hoeding, en allerlei andere pathologieën van dit ‘modernste’ moment. De klinische psychologie zou zich vandaag de dag het nuttigst kunnen maken door deze inzichten bij te werken, in plaats van meer uitgebreide of dubieuze schema’s toe te passen op de toestand van het individu.

Desmet, Peterson en anderen – de Britse psycholoog Richard Grannon, bijvoorbeeld – zijn bij ons, hebben hun Le Bon en Arendt gelezen, en zijn in staat ons te hypothekeren tot een vorm van (zij het beperkte) collectieve reflectie over onze benarde toestand. Desmet heeft zich tot nu toe ontpopt als de interessantste stem in het totalitaire spel van Covid, met briljante uiteenzettingen over massapsychologie en hoe die gemanipuleerd kan worden. Peterson heeft zich gehouden aan de voortdurende door de Combine afgedwongen omertà.

En geen van deze figuren vertoont tekenen dat hij zijn Jacques Ellul al heeft gelezen – nog een ernstige lacune. Om deze en andere redenen stel ik voor deel II van dit artikel/essay te wijden aan de beschouwingen van deze opmerkelijke Fransman uit het midden van de twintigste eeuw over het ontstaan en de gevolgen van de “techniekmaatschappij” – (iets wat meer is, en onheilspellender, dan louter technologie).

Hier is een korte selectie van recente interviews met Dr. Mattias Desmet. Sommige zijn beter dan andere en ik heb ze in volgorde van kwaliteit van inhoud geplaatst. Het eerste is het beste; de andere twee worden beter naarmate ze vorderen (sla het eerste half uur van elk over!). Er zijn nog andere interviews, en er komen er nu elke week meer bij.

---

Copyright © 2021 door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

COVID-19 VACCIN DOSSIER

De wereld lijdt aan massale waanpsychose

Volg Frontnieuws op Telegram