Sancties – wie schaadt wie?

Volgens het Cambridge Woordenboek is een sanctie “een strenge maatregel die genomen wordt om mensen te dwingen een wet of regel te gehoorzamen, of een straf die gegeven wordt wanneer zij niet gehoorzamen”. Het doel is vrij duidelijk, te proberen een actie af te schrikken die door de sanctioneerder als niet aanvaardbaar wordt beschouwd, schrijft Ewen Stewart.

Een kind kan dus voor slecht gedrag gesanctioneerd worden met een week lang geen snoep. Een land wordt evenzeer gesanctioneerd op een manier die geacht wordt het overtredende land te schaden en niet degenen die de sanctie geven. Rusland is door voornamelijk de VS, het VK en de EU op ongekende wijze gesanctioneerd vanwege de oorlog in Oekraïne. Maar wie schaadt het?

Dit artikel gaat niet over de moraliteit van de situatie in Oekraïne. Het gaat er eenvoudigweg om of de sancties doeltreffend zijn geweest, of juist averechts hebben gewerkt? Op het meest elementaire niveau: heeft het opleggen van sancties het waarschijnlijker gemaakt, of minder waarschijnlijk, dat de Westerse beleidsdoelen bereikt zullen worden?

Een derde van een jaar na de oorlog is de enige verstandige conclusie die men tot nu toe kan trekken, dat de sancties van het Westen een regelrechte ramp in zelfbeschadiging zijn geweest, die de binnenlandse welvaart heeft ondermijnd en tegelijk ernstige inflatoire en monetaire ontwrichting heeft veroorzaakt.

Er is zeer weinig bewijs dat de westerse sancties het vermogen van Rusland om oorlog te voeren wezenlijk hebben geschaad of (voor zover wij dat kunnen beoordelen) de Russische binnenlandse steun daarvoor hebben verminderd. Verre van de verwachtingen van de regering dat het de Russische economie zou verlammen en misschien tot een regimewisseling zou leiden, zijn het zo mogelijk de westerse economieën die in wanhopige moeilijkheden verkeren. Het lijkt erop dat de sancties van de VS, het VK en de EU een lose-lose handel blijken te zijn.

Een eenvoudige test – wat zouden valutahandelaren zeggen

Men heeft ons gezegd dat de sancties de Russische economie zouden verlammen en de Russische oorlogsmachine zouden stoppen. Ongeveer twee weken lang, te oordelen naar de reactie van de valutamarkt op een toen ineenstortende roebel, leek dat oppervlakkig gezien juist.

Aanvankelijk halveerde de roebel van een vooroorlogse 75 ten opzichte van de USD tot een dieptepunt van 140, toen het Westen beslag legde op meer dan 300 miljard dollar aan Russische soevereine tegoeden die in het Westen werden aangehouden. Dit, gekoppeld aan een massale terugtrekking van westerse bedrijven, van BP tot McDonald’s, en een verscherping van de olie- en gassancties, leidde tot een ineenstorting van de munt.

Een dergelijke ineenstorting zou, indien zij zou aanhouden, zeer gevaarlijk geweest zijn voor de stabiliteit van Rusland, omdat zij eenvoudigweg zijn ruilvoet vernietigt, wat zou kunnen leiden tot een materiële inflatie, omdat de kosten voor de invoer van goederen aanzienlijk stijgen.

Maar de westerse beleidsmakers hebben het tweede derivaat niet doorgedacht en dat komt nu terug om te bijten. Economisch gezien is Rusland in zekere zin het tegendeel van het Westen.

Het Westen heeft ongetwijfeld een aanzienlijk technologisch en soft power voordeel op Rusland. De meeste Westerse economieën hebben echter groeiende en inefficiënte overheidssectoren en zwakke centrale-bankstelsels, gehinderd door de wereldwijde financiële crisis (GFC) en met name lockdowns, met een aanzienlijke groeiende overheidsschuld en gedebiteerde monetaire stelsels door een nieuw gevonden geloof in de Moderne Monetaire Theorie (MMT) – vergezeld van alle daarmee gepaard gaande Quantitative Easing in het afgelopen decennium. Groot-Brittannië en de VS hebben ook aanzienlijke handelstekorten.

Rusland daarentegen is een door grondstoffen en primaire producten geleide exporteconomie met een aanzienlijk handelsoverschot, met een zwakke uitvoer van technologie en dienstensector en soft power. Zijn overheidsfinanciën zijn zeer sterk, met een lage staatsschuld, lage belastingen (14 procent forfaitaire inkomstenbelasting) en aanzienlijke kasreserves, zelfs nadat de helft van zijn bezittingen gesanctioneerd werd.

Deze asymmetrie van strategisch voordeel tussen Rusland en het Westen heeft ingrijpende gevolgen als er sancties worden toegepast. De valutahandelaren hadden dus vrij snel in de gaten wat buitengewoon weinig van onze huidige oogst van deugdzaaiende politici durft te zeggen – dat de sancties potentieel een grotere bedreiging voor het Westen (het VK en de EU in het bijzonder) vormden, omdat het effect van het “schrappen” van Russische koolstof zeer inflatoir was.

Er zijn geen goedkope vervangers op korte of middellange termijn. Een groot deel van het Westen is afhankelijk van Russische primaire producten, terwijl alleen sommige Russen misschien boos zouden zijn dat de Prada winkel in Moskou gesloten was (maar de achterdeur uit China wijd open bleef). Een ongemak, zeker; een spelbreker, waarschijnlijk niet.

De roebel is dus materieel sterker geworden en staat op het moment van dit schrijven 55 tegenover de USD, bijna 30 procent sterker dan vóór het conflict in Oekraïne. Als men de wisselkoers van het pond sterling tegenover de roebel vergelijkt, is de ondermaatse prestatie van het pond sterling nog duidelijker.

Het is heel eenvoudig. Schrap de Russische olie (13 procent van de wereldproductie) en India koopt de weggegooide voorraad vrolijk met korting, terwijl de wereldprijs omhoog gaat omdat het Westen naarstig op zoek is naar nieuwe aanvoer. Erger nog, annuleer Russisch gas en de EU heeft een grote crisis, net als het VK, gezien de dwaze decennialange afzwakking van koolstof door het VK, inclusief de sluiting van strategische gasopslagplaatsen. De lijst gaat veel verder dan koolstof – van titanium tot kunstmest, van tarwe tot kabeljauw.

Maar het zijn olie en gas die zo cruciaal zijn, omdat energie essentieel is voor de fabricage, in meer of mindere mate, van de meeste dingen. De ironie wil dat naast Saoedi’s, Iran en Venezuela, Rusland het meest profiteert van de stijgende koolwaterstofprijzen. Het Rusland van Poetin heeft voortdurend handelsoverschotten gehad, maar het huidige overschot is een record, als rechtstreeks gevolg van de sancties, waardoor de spotprijs van olie van een vooroorlogse 80 dollar per vat is gestegen tot 120 dollar vandaag.

Terwijl de roebel sterker wordt en het Russische handelsoverschot toeneemt, is het effect op de westerse economieën verwoestend geweest. Eerlijk gezegd was het Westen al vele jaren vóór de inval in Oekraïne bezig zijn eigen voordeel ernstig te ondermijnen, gevoed door een regeringsbeleid dat gebaseerd was op een dubbele denkfout: dat monetair beleid alle kwalen kon oplossen, en dat gecentraliseerde besluitvorming en buitensporige overheidsuitgaven alle kwalen konden oplossen.

Beide drogredenen komen nu met een aanzienlijke prijs, maar om die te vermenigvuldigen met een slecht doordacht sanctieregime dat geen van zijn onderliggende doelen bereikt en de westerse economieën schaadt, is eerlijk gezegd moeilijk te doorgronden.

Het Westen, vooral de EU en het VK, zit nu in de problemen. Deze situatie kan rampzalig worden, omdat de regeringen de omvang van de uitdaging waarmee zij worden geconfronteerd, blijven ontkennen.

Wij bevinden ons in een situatie waarin de inflatiegolf, gezien de toeleveringsketens, in het embryonale stadium verkeert, en niet dicht bij zijn voltooiing is. Zeker, de prijsstijging aan de pompen is onmiddellijk, maar de binnenlandse energieprijzen zullen in september met nog eens 40 procent stijgen wanneer het prijsplafond afgaat. Ter waarschuwing: de inflatie van de Duitse producentenprijzen (zie grafiek hieronder) bedraagt meer dan 30 procent, een percentage dat sinds de naoorlogse ineenstorting in 1946 niet meer is voorgekomen.

Ik hoop van ganser harte dat ik het mis heb, maar dit kan heel vervelend worden. Rishi Sunak zei op woensdag:

Dat zegt mij dat hij geen flauw benul heeft van de omvang van de uitdaging of zelfs van de onderliggende oorzaken.

De realiteit is helaas dat zowel de Bank of England als de ECB zo ver achter de feiten aanlopen dat je ervan moet huilen. Rentetarieven van 1,25 procent bij een RPI van 11 procent zijn gigantisch ver uit de bocht, terwijl de ECB, met aantoonbaar een nog grotere inflatiehoofdpijn gezien de afhankelijkheid van de Duitse industrie van Russisch gas, nu pas van negatieve rentetarieven afkomt.

Bovendien kan de uitbreiding van een moedwillig inefficiënte overheidssector tot ongeveer de helft van de hele economie, gekoppeld aan een ongekende wurggreep van regelgeving, alleen maar een productiviteitsramp betekenen. Het is geld gooien naar het slechte, betaald door het goede.

Waar dit zal eindigen blijft onzeker, zoveel onbekenden zijn er. Wat wij wel kunnen voorspellen is dat dit het begin en niet het einde van de maalstroom is. Regeringen houden niet van pijn op korte termijn nu de verkiezingen naderen, en wij lopen het risico dat de zoveelste met schulden gefinancierde stimulans de steeds breder wordende scheuren gaat dichten. Hoe geloofwaardig zou dat werkelijk zijn wanneer de inflatie 11 procent bedraagt? Zouden zij onder die omstandigheden weer geld durven drukken? Ik vrees van wel.

Dit land, en Europa in het algemeen, lijdt enorme zelfbeschadiging. De sancties hebben een averechtse uitwerking gehad, maar de cocktail van sancties, massale expansie van de overheidssector, een waanzinnig monetair beleid en een waanzinnig energiebeleid dreigt uit te lopen op een economische ramp van immense omvang.

Er is geen gemakkelijke oplossing, maar tenzij wij een noordelijke versie van Argentinië willen worden, met een gedemoraliseerde munt, voortdurende crisis en gemiste kansen, moeten wij de omvang en de vele lagen van onze uitdaging inzien.

Het is te laat om langdurige en betekenisvolle inflatie, en op den duur recessie, te vermijden, maar het is niet te laat om te beginnen met het rechtzetten van beleidsfouten. Ik zie de huidige lichting politici de gevolgen van sancties niet forensisch analyseren, maar een goed begin zou zijn om de drug weg te gooien die onze waanideeën mogelijk maakt, het vreemde idee dat de Moderne Monetaire Theorie werkt en dat regeringen zich uit een crisis kunnen gelddrukken en uitgeven. Eerlijk gezegd kunnen zij dat niet en met die aanvaarding kunnen wij misschien een begin maken met het proces van een evenwichtige economie, die gericht is op particuliere activiteit, niet op sturing door de staat. De regering heeft ons in deze puinhoop gebracht, alleen het volk kan ons eruit bevrijden.

Ewen Stewart is een City-econoom die het adviesbureau Walbrook Economics leidt. Hij is directeur van de denktank Global Britain en zijn werk wordt veelvuldig gepubliceerd in economische en politieke tijdschriften.

Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Rusland is van plan een einde te maken aan de door de VS gedomineerde Wereldorde

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: