Surovikin’s moeilijke keuze

In januari 1944 bevond het nieuw samengestelde Duitse Zesde Leger zich in een operationeel catastrofale situatie in de zuidelijke bocht van de Dnjepr, in de omgeving van Krivoi Rog en Nikopol. De Duitsers bezetten een gevaarlijke uitsteeksel, die onzeker uitstak in de linies van het Rode Leger. Kwetsbaar op twee lastige flanken, en geconfronteerd met een vijand met meer mankracht en vuurkracht, zou elke generaal die het waard is zich zo snel mogelijk proberen terug te trekken. In dit geval stond Hitler er echter op dat de Wehrmacht de ketel behield, omdat het gebied Duitslands laatst overgebleven bron van mangaan was – een mineraal dat cruciaal is voor het maken van hoogwaardig staal, schrijft Big Serge.

Kessel (ketel) is het Duitse woord dat de Wehrmacht in WO2 gebruikte om een nog steeds min of meer functionerend door de vijand omsingeld leger of deel daarvan diep in vijandelijk gebied te beschrijven. Zoals de befaamde Kessel van Stalingrad.

Een jaar eerder, in de eerste weken van 1943, had Hitler ingegrepen in een andere, beroemdere strijd, door de vorige incarnatie van het Zesde Leger te verbieden uit te breken uit een ketel die zich rond Stalingrad vormde. Verboden zich terug te trekken, werd het Zesde volledig vernietigd.

In beide gevallen was er een botsing tussen zuiver militaire voorzichtigheid en bredere politieke doelen en behoeften. In 1943 was er geen dwingende militaire of politieke reden om het Zesde Leger in de ketel bij Stalingrad te houden – politieke inmenging in de militaire besluitvorming was zowel zinloos als rampzalig. In 1944 echter had Hitler (hoe moeilijk het ook is om dat toe te geven) een geldig argument. Zonder mangaan uit het Nikopol-gebied was de Duitse oorlogsproductie gedoemd te mislukken. In dit geval was politiek ingrijpen misschien gerechtvaardigd. Een leger achterlaten in een kwetsbare saillant is slecht, maar een tekort aan mangaan ook.

Deze twee tragische lotgevallen van het Zesde Leger illustreren de hamvraag van vandaag: hoe ontleden we het verschil tussen militaire en politieke besluitvorming? Meer in het bijzonder, waaraan wij de schokkende Russische beslissing toeschrijven om zich terug te trekken van de westelijke oever van de Dnjepr in de oblast Kherson, na deze enkele maanden geleden te hebben geannexeerd?

Ik zou deze kwestie willen uitdiepen. Allereerst kan men niet ontkennen dat de terugtrekking politiek gezien een grote vernedering is voor Rusland. De vraag is echter of dit offer noodzakelijk was op militaire of politieke gronden, en wat het kan betekenen voor het toekomstige verloop van het conflict.

Zoals ik het zie, moet de terugtrekking uit de westelijke oever van Kherson ingegeven zijn door een van de vier volgende mogelijkheden:

1. Het Oekraïense leger heeft het Russische leger op de westoever verslagen en teruggedreven over de rivier.
2. Rusland zet een valstrik in Kherson.
3. Er is onderhandeld over een geheim vredesakkoord (of in ieder geval een staakt-het-vuren) waarin Kherson wordt teruggegeven aan Oekraïne.
4. Rusland heeft een politiek beschamende maar militair verstandige operationele keuze gemaakt.

Laten we deze vier mogelijkheden even overlopen en in volgorde bekijken.

Mogelijkheid 1: Militaire nederlaag

De herovering van Kherson wordt door de Oekraïners gevierd als een overwinning. De vraag is alleen wat voor soort overwinning het is – politiek/optisch of militair? Het is overduidelijk dat het de eerste soort is. Laten we een paar feiten onderzoeken.

Ten eerste: nog in de ochtend van 9 november – enkele uren voordat de terugtrekking werd aangekondigd – uitten sommige Russische oorlogscorrespondenten hun scepsis over de geruchten over de terugtrekking, omdat de voorste verdedigingslinies van Rusland volledig intact waren. Er was geen schijn van crisis onder de Russische troepen in de regio.

Ten tweede voerde Oekraïne geen intensieve offensieve inspanningen uit in de regio op het moment dat de terugtrekking begon, en Oekraïense functionarissen toonden zich sceptisch of de terugtrekking wel echt was. Het idee dat Rusland een val aan het zetten was, komt van Oekraïense functionarissen die blijkbaar verrast werden door de terugtrekking. Oekraïne was niet bereid tot achtervolging of uitbuiting, en trok voorzichtig de leegte in nadat de Russische soldaten weg waren. Zelfs toen Rusland zich terugtrok, waren ze duidelijk bang om op te rukken, want hun laatste pogingen om door de verdediging in het gebied te dringen, liepen uit op massaslachtoffers.

Over het geheel genomen werd de terugtrekking van Rusland zeer snel uitgevoerd met minimale druk van de Oekraïners – juist dit feit ligt ten grondslag aan het idee dat het ofwel een valstrik is, ofwel het resultaat van een gesloten achterkamertjesdeal. In beide gevallen glipte Rusland gewoon terug over de rivier zonder achtervolging door de Oekraïners, waarbij het verwaarloosbare verliezen leed en vrijwel al zijn materieel tevoorschijn haalde (tot nu toe is een kapotte T90 de enige noemenswaardige Oekraïense vangst). De netto score aan het Kherson-front blijft een sterke onbalans in slachtoffers ten gunste van Rusland, en zij trekken zich opnieuw terug zonder een slagveldnederlaag te lijden en met hun troepen intact.

Mogelijkheid 2: Het is een valstrik

Deze theorie dook al snel na de aankondiging van de terugtrekking op. Hij ontstond bij Oekraïense functionarissen die verrast waren door de aankondiging, en werd vervolgens (ironisch genoeg) opgepikt door Russische aanhangers die hoopten dat er 4D-schaak werd gespeeld – dat is niet zo. Rusland speelt standaard 2D-schaak, de enige vorm van schaken die er is, maar daarover later meer.

Het is onduidelijk wat precies met “val” wordt bedoeld, maar ik zal proberen de lege plekken op te vullen. Er zijn twee mogelijke interpretaties: 1) een conventionele slagveldmanoeuvre met een tijdige tegenaanval, en 2) een soort onconventionele actie zoals een tactisch kernwapen of een falende dam.

Het is duidelijk dat er geen tegenaanval in het verschiet ligt, om de eenvoudige reden dat Rusland de bruggen achter hen heeft opgeblazen. Nu er geen Russische troepen meer op de westelijke oever zijn en de bruggen zijn vernield, is er voor beide legers geen directe mogelijkheid om de ander met geweld aan te vallen. Natuurlijk kunnen ze elkaar aan de overkant van de rivier beschieten, maar de eigenlijke contactlijn is voorlopig bevroren.

Dat laat de mogelijkheid open dat Rusland iets onconventioneels wil doen, zoals een atoombom met lage capaciteit gebruiken.

Het idee dat Rusland Oekraïne naar Kherson heeft gelokt om een kernbom te laten ontploffen is… dom.

Als Rusland een kernwapen tegen Oekraïne zou willen gebruiken (wat niet het geval is, om redenen die ik in een eerder artikel heb uiteengezet) is er geen zinnige reden waarom zij een regionale hoofdstad die zij hebben geannexeerd, zouden kiezen als locatie om dat te doen. Rusland heeft geen tekort aan overbrengingsmiddelen. Als ze Oekraïne zouden willen bombarderen, zouden ze niet de moeite nemen om hun eigen stad te verlaten en daar de plaats van de aanval van te maken. Dan zouden ze Oekraïne gewoon bombarderen. Het is geen valstrik.

Mogelijkheid 3: Geheime deal

Dit werd aangewakkerd door het nieuws dat de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan contact heeft gehad met zijn Russische ambtgenoot, en met name het gevoel dat het Witte Huis op de onderhandelingen heeft aangedrongen. Volgens een geruchtmakende variant van de “Sullivan-deal” zou Oekraïne de Russische annexaties ten oosten van de Dnjepr erkennen, terwijl de westelijke oever van Kherson weer onder controle van Kiev zou komen.

Ik vind dit om verschillende redenen onwaarschijnlijk. Ten eerste zou een dergelijke overeenkomst een uiterst pyrrusachtige Russische overwinning betekenen – hoewel de Donbas zou worden bevrijd (een van de expliciete doelstellingen van de WIM), zou Oekraïne grotendeels intact blijven en sterk genoeg om een blijvende doorn in het oog te zijn, als een onvriendelijke anti-Russische staat. Er zou het probleem zijn van een waarschijnlijke verdere integratie van Oekraïne in de NAVO, en vooral de openlijke overgave van een geannexeerde regionale hoofdstad.

Aan Oekraïense kant gaat het erom dat de terugwinning van Kherson alleen maar de (valse) perceptie in Kiev versterkt dat een totale overwinning mogelijk is, en dat de Krim en de Donbas volledig kunnen worden teruggewonnen. Oekraïne geniet van een reeks territoriale vorderingen, en heeft het gevoel dat het zijn window of opportunity aan het vergroten is.

Uiteindelijk lijkt er geen deal te zijn die beide partijen tevreden stelt, en dit geeft aan dat de aangeboren vijandigheid tussen de twee naties op het slagveld moet worden opgelost. Alleen Ares kan dit geschil beslechten.

Wat Ares betreft, hij heeft hard gewerkt in Pavlovka.

Terwijl de wereld gefixeerd was op de relatief bloedeloze overdracht in Kherson, vochten Rusland en Oekraïne een bloedige strijd om Pavlovka, en Rusland won. Oekraïne probeerde ook de Russische verdediging in de Svatove-as te doorbreken, maar werd met zware verliezen afgeslagen. Uiteindelijk is de belangrijkste reden om te twijfelen aan nieuws over een geheime overeenkomst het feit dat de oorlog op alle andere fronten doorgaat – en Oekraïne verliest. Er blijft dus maar één mogelijkheid over.

Mogelijkheid 4: een moeilijke operationele keuze

Kort nadat generaal Surovikin de leiding kreeg over de operatie in Oekraïne, werd deze terugtrekking subtiel gesignaleerd. In zijn eerste persconferentie toonde hij zich ontevreden over het Kherson-front. Hij noemde de situatie “gespannen en moeilijk” en zinspeelde op de dreiging dat Oekraïne dammen in de Dnjepr zou opblazen en het gebied onder water zou zetten. Kort daarna begon de evacuatie van burgers uit Kherson.

Dit is wat ik denk dat Surovikin besloot over Kherson.

Kherson werd een inefficiënt front voor Rusland vanwege de logistieke belasting van de bevoorrading van troepen over de rivier met beperkte bruggen en wegen. Rusland toonde aan dat het in staat was deze ondersteunende last te dragen (door de troepen überhaupt tijdens de zomeroffensieven van Oekraïne te bevoorraden), maar de vraag is 1) met welk doel, en 2) voor hoe lang.

Idealiter wordt het bruggenhoofd het vertrekpunt voor een offensieve actie tegen Nikolajev, maar om een offensief te beginnen moet de troepengroep in Kherson worden versterkt, wat de logistieke last van het projecteren van troepen over de rivier dienovereenkomstig verhoogt. Met een zeer lang front is Kherson duidelijk een van de logistiek meest intensieve assen. Ik denk dat Surovikin de leiding nam en vrijwel onmiddellijk besloot dat hij de logistieke last niet wilde verhogen door te proberen door te stoten naar Nikolajev.

Als er geen offensief wordt ingezet vanuit Kherson, is de vraag: waarom überhaupt die positie behouden? Politiek gezien is het belangrijk om een regionale hoofdstad te verdedigen, maar militair gezien wordt de positie zinloos als men in het zuiden niet tot een offensief overgaat.

Laten we nog duidelijker zijn: tenzij een offensief naar Nikolajev wordt gepland, is het bruggenhoofd in Cherson militair gezien contraproductief.

Terwijl het bruggenhoofd in Kherson wordt vastgehouden, wordt de rivier de Dnjepr een negatieve krachtvermeerderaar – waardoor de aanvoer- en logistieke last toeneemt en de troepen steeds verder afgesneden dreigen te raken als Oekraïne erin slaagt de bruggen te vernietigen of de dam te doen barsten. Het projecteren van troepen over de rivier wordt een zware last zonder duidelijk voordeel. Maar door zich terug te trekken op de oostelijke oever, wordt de rivier een positieve krachtvermeerderaar die als defensieve barrière fungeert.

In bredere operationele zin lijkt Surovikin de strijd in het zuiden te staken, terwijl hij zich in het noorden en in de Donbas voorbereidt. Het is duidelijk dat hij dit besluit heeft genomen kort nadat hij het bevel over de operatie had overgenomen – hij heeft er wekenlang op gezinspeeld, en de snelheid en ordelijkheid van de terugtrekking doen vermoeden dat deze goed gepland was, lang van tevoren. Het terugtrekken over de rivier verhoogt de gevechtseffectiviteit van het leger aanzienlijk en vermindert de logistieke last, waardoor middelen vrijkomen voor andere sectoren.

Dit past in het algemene Russische patroon van harde keuzes bij de toewijzing van middelen, waarbij deze oorlog wordt gevoerd in het eenvoudige kader van het optimaliseren van de verliesratio’s en het bouwen van de perfecte gehaktmolen. Anders dan het Duitse leger in de Tweede Wereldoorlog, lijkt het Russische leger bevrijd van politieke inmenging om rationele militaire beslissingen te nemen.

In die zin kan de terugtrekking uit Kherson worden gezien als een soort anti-Stalingrad. In plaats van dat politieke inmenging het leger belemmert, is het leger vrij om operationele keuzes te maken, zelfs ten koste van de politieke figuren. En dit is uiteindelijk de intelligentere – zij het optisch vernederende – manier om een oorlog te voeren.

Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Generaal Surovikin nam de scalp van Zelensky: Enorme Oekraïense nederlaag bij Kherson – Russische luchtlandingstroepen & mariniers verpletterden golven van Oekraïense tegenaanvallen (Video’s)

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: