Zweden heeft zijn kinderen van de lockdown gered

Het is al meer dan twee jaar geleden dat de wereld op slot ging en scholen, zoals de meeste instellingen, hun deuren sloten. Maar de meest verwoestende gevolgen van dit beleid komen nu pas aan het licht. Duizenden kansarme kinderen hebben een achterstand opgelopen, schrijft Johan Anderberg.

Het had niet zo hoeven zijn. Eén land deed het anders.

Laat op de avond van 12 maart 2020 wachtten journalisten in een regeringsgebouw in Stockholm op de Zweedse minister van Onderwijs, Anna Ekström, om een verklaring af te leggen. De meesten van hen verwachtten dat de Zweedse regering de sluiting van scholen zou aankondigen. De avond tevoren had de Deense premier, Mette Fredriksen, in Kopenhagen verklaard dat alle kleuterscholen, scholen en universiteiten in Denemarken zouden sluiten. Slechts een paar uur eerder had Noorwegen dit voorbeeld gevolgd. In Zweden had Ekström juist een vergadering gehad met vertegenwoordigers van schooldirecteuren en overheidsinstanties.

Toen zij eindelijk tevoorschijn kwam en haar oordeel uitsprak, legde zij uit dat de regering ervoor gekozen had de scholen open te houden. “Het is een duidelijke aanbeveling van het Agentschap voor Volksgezondheid, en zij willen heel graag dat die wordt opgevolgd,” zei zij.

Wat niemand op dat moment wist, was dat achter de schermen een gepensioneerd epidemioloog zijn eerste strijd had gewonnen. De zeventigjarige Johan Giesecke was tussen 1995 en 2005 de staatsepidemioloog van Zweden geweest, en had een goede relatie met Anders Tegnell, de man die nu de titel bekleedde. Tientallen jaren eerder had Giesecke Tegnell in dienst genomen omdat hij waardering had voor wat Tegnells totale onverschilligheid leek te zijn voor wat anderen van hem dachten. Nu noemde Giesecke Tegnell “zijn zoon”.

Beide mannen pleitten aan het begin van de pandemie voor het openhouden van de scholen.

Zij deden dit om een aantal redenen. Ten eerste wist niemand of het sluiten van scholen werkte. Enerzijds was er enige historische steun voor het beleid: de ervaringen met schoolvakanties tijdens griepuitbraken in Frankrijk, en de wisselende reacties op de pandemie van 1918 in de VS, suggereerden dat sluiting van de scholen het aantal gevallen in een optimistisch scenario “misschien” met 15% zou kunnen verminderen. Maar er werd ook op gewezen dat die winst waarschijnlijk verloren zou gaan als de kinderen niet volledig geïsoleerd zouden zijn wanneer ze thuisblijven van school.

En de ingreep ging gepaard met hoge kosten. De rekening voor het sluiten van Britse scholen gedurende 12 weken werd in een artikel in de Lancet geschat op 1% van het BBP van het land (onder de auteurs waren zowel Anders Tegnell als Neil Ferguson). In de VS kostte een gelijkwaardige interventie volgens hetzelfde artikel 6% van het BBP.

Het was een moeilijke beslissing om te nemen – tenzij u Johan Giesecke was. Hij was er volledig van overtuigd dat het sluiten van scholen de verkeerde weg was. Bovenal, dacht hij, zou het onrechtvaardig zijn tegenover de kinderen. Iedereen in de gezondheidssector wist dat schoolverzuim een nadelig effect had op de levensomstandigheden van kinderen (zie hier, hier, hier en hier) tot ver in het latere leven.

Die avond, ook al waren hij en Tegnell erin geslaagd de Zweedse regering ervan te overtuigen de scholen open te houden, wist Giesecke dat het moeilijk zou worden het besluit te verdedigen. Politici over de hele wereld raakten in paniek. De volgende morgen vroeg schreef Giesecke in een e-mail aan Tegnell: “An nescis, mi fili, quantilla prudentia mundus regatur.” Voor de zekerheid voegde hij er een vertaling bij: “Weet je niet, mijn zoon, met hoe weinig wijsheid de wereld geregeerd wordt?”

De Zweden volgden de loop van de gebeurtenissen die zich op de rest van het continent ontvouwden. De landen die hun scholen en kleuterscholen sloten, werden steeds talrijker. Tegnell kon niet begrijpen wat zij aan het doen waren.

Zijn vertrouwelingen bij het bureau waren het met hem eens: de rest van de wereld stortte zich hals over kop in een gevaarlijk experiment met onvoorziene gevolgen. Het hoofd van de analyse van het bureau legde uit dat de Spaanse schoolsluitingen het virus van de steden naar de kusten hadden geduwd, omdat rijke gezinnen naar hun vakantieverblijven vluchtten. En door de sluiting van scholen zouden veel belangrijke werknemers, waaronder artsen en verpleegsters, gedwongen zijn thuis te blijven van hun werk.

“De wereld is gek geworden,” schreef Tegnell aan twee collega’s.

Er was één opmerkelijke uitzondering op de waanzin. In het Verenigd Koninkrijk leek alles nog normaal. Op 16 maart e-mailden Tegnell en Giesecke elkaar over een video van Boris Johnson en Chris Whitty waarin zij de Britse pandemiestrategie uitleggen, die tot nu toe het openhouden van scholen inhield. De onderwerpregel van de e-maildraad was: “Hup, Engeland”.

Maar wat Tegnell noch de anderen wisten toen zij keken naar de Britse beleidsmakers die hun strategie uitlegden, was dat het VK het binnenkort over een andere boeg zou gooien, nadat Imperial College een rapport had uitgebracht met sombere voorspellingen. Zonder uitgebreide maatregelen om de verspreiding van het coronavirus af te remmen, zouden in het Verenigd Koninkrijk in een paar maanden tijd wel 510.000 mensen, en in de Verenigde Staten 2,2 miljoen mensen, kunnen sterven. Een ruwe vertaling op basis van de Zweedse bevolkingscijfers betekende dat bijna 100.000 Zweden zouden omkomen.

Maar Giesecke was sceptisch. Hij wees op het voorbeeld van de “gekke-koeienziekte”: in 2001 hadden de Britten miljoenen stuks vee geslacht om te voorkomen dat die ziekte zich zou verspreiden. “Zij dachten dat 50.000 mensen zouden sterven. Hoeveel zijn er dan gestorven?” vroeg Giesecke graag.

Hij beantwoordde altijd zijn eigen vraag: “157”.

Hij had meer voorbeelden. Vier jaar later waarschuwde het Imperial College dat 150 miljoen mensen over de hele wereld aan vogelgriep zouden kunnen sterven. Het werden er uiteindelijk 455. Vier jaar daarna was het de Mexicaanse griep: de prognose voorspelde 65.000 Britse sterfgevallen. Het resultaat? 474. Waarom zou iemand de Britse wetenschappers nu nog vertrouwen? Het nieuwe rapport, schreef Giesecke, zat “er ver naast”.

Zweden zou dus uit de pas lopen met de rest van de wereld. Hier hoefde men over het algemeen geen gezichtsmaskers te dragen, vrijetijdsactiviteiten konden grotendeels ongehinderd doorgaan – en jonge kinderen bleven naar school, voetbaltraining en muziekles gaan. Natuurlijk werden sommige verjaardagsfeestjes afgelast, maar vergeleken met de rest van de wereld veranderde het leven van de Zweedse kinderen heel weinig. Zij hoefden geen gezichtsmaskers op school te dragen en geen systematische testprocedures te ondergaan.

Buitenlandse media noemden het beleid al snel “een ramp” (Time), “het meest waarschuwende voorbeeld ter wereld” (New York Times) en “dodelijke dwaasheid” (Guardian). In Duitsland noemde Focus het beleid “slordig”; Italië’s La Repubblica concludeerde dat het “Scandinavische modelland” een gevaarlijke fout had gemaakt.

Er zijn veel theorieën naar voren gebracht over de vraag waarom Zweden zo’n andere weg is ingeslagen. Sommigen concentreren zich op de Zweedse grondwet, die verschilt van die van andere Europese landen, bijvoorbeeld in de extreme autonomie van de overheidsinstanties en het grondwettelijke recht om zich in het land te verplaatsen. Anderen wijzen op het feit dat de Zweedse autoriteiten tijdens de HIV-epidemie een onnodig harde houding hebben aangenomen en niet bereid waren dezelfde fout te herhalen.

Maar de belangrijkste reden voor de speciale weg van Zweden is is echter heel eenvoudig: de Zweden hebben al vroeg in de pandemie een andere interpretatie van de wetenschappelijke gegevens gemaakt. Zij geloofden gewoon dat de scenario’s die door de rest van de wereld, en vooral door het Imperial College, werden gepresenteerd, sterk overdreven waren. En zij dachten dat lockdowns en schoolsluitingen verschrikkelijk waren voor de volksgezondheid in het algemeen.

Op grond van wat wij vandaag weten, twee jaar na het begin van de pandemie, is het vrij duidelijk dat zij het bij het rechte eind hadden. In juli 2020, toen het aantal doden in Zweden – volgens ijkingen van onderzoekers van de universiteiten van Lund en Uppsala, gebaseerd op het rapport van Imperial College, tussen de 85.000 en 96.000 zou moeten liggen – stond het Zweedse dodental op minder dan 6.000. Gedurende dat hele voorjaar waren de mensen vrij geweest om te bewegen, te gaan skiën, naar de sportschool te gaan; de kleuterscholen en scholen voor kinderen onder de 16 waren open geweest.

Kinderen in andere landen ondervinden nog steeds de gevolgen van de lockdown. In de VS waren de reken- en leesvaardigheden van kinderen van drie tot acht jaar afgelopen najaar slechter dan normaal – en volgens het Center for School and Student Progress werden inheemse Amerikaanse, zwarte en Latijns-Amerikaanse leerlingen, en leerlingen op scholen met veel armoede, onevenredig hard getroffen.

“Amerikaanse kinderen beginnen 2022 in een crisis,” concludeerde David Leonhardt van The New York Times, die het beschikbare onderzoek onder de loep nam.

Het verhaal is hetzelfde in alle opgesloten en gemaskeerde landen. In Duitsland wijzen studies op een toename van zwaarlijvigheid bij kinderen, een verslechtering van de taalvaardigheid en betreffende tekortkomingen in de fijne motoriek; in Noorwegen melden de kranten een “golf van zieke jongeren”. En in Groot-Brittannië heeft de Chief Medical Officer Chris Whitty toegegeven dat de lockdowns de zwaarlijvigheid bij kinderen hebben verergerd. Het percentage kinderen dat met een gewichtsprobleem naar school gaat, is sinds de pandemie met een vijfde gestegen.

De eerste aanwijzingen duiden erop dat de Zweedse kinderen daarentegen gespaard zijn gebleven. Volgens een nieuwe studie, gepubliceerd in het International Journal of Educational Research, is het percentage leerlingen met zwakke leesvaardigheden tijdens de pandemie niet toegenomen, en werden leerlingen uit achtergestelde sociaal-economische milieus niet onevenredig zwaar getroffen. Natuurlijk moet elke afzonderlijke studie met een korreltje zout genomen worden: Als de politici en besluitvormers van de wereld dit beginsel in maart 2020 ter harte hadden genomen, zou de wereld veel leed bespaard zijn gebleven.

Welke prijs heeft Zweden betaald voor de gezondheid van zijn kinderen? In het land dat tijdens de pandemie als controlegroep diende, was het aantal sterfgevallen vreemd genoeg niet alleen veel lager dan voorspeld, maar ook lager dan in de meeste andere vergelijkbare landen. Volgens de laatste cijfers van de WHO bedroeg het gemiddelde sterftecijfer in Zweden in 2020 en 2021 56 per 100 000 – lager dan in de meeste andere Europese landen en onder het wereldgemiddelde. Het overeenkomstige cijfer is 109 in het VK, 111 in Spanje, 116 in Duitsland en 133 in Italië.

De afgelopen weken is er op de sociale media heftig gediscussieerd over de plannen van de WHO voor een “pandemieverdrag”. Velen menen dat het de weg vrijmaakt voor de WHO om nationale wetten terzijde te schuiven en zonder toestemming van de burgers lockdowns en andere beperkingen op te leggen. Zelfs als de vrees grotendeels ongegrond is, is het niet moeilijk de ongerustheid te begrijpen. Had Zweden tijdens de laatste pandemie de wereldwijde wijsheid gevolgd, dan was het er misschien met een generatie van verminkte kinderen vanaf gekomen. Terwijl de meeste samenlevingen vermeden de doeltreffendheid van de schoolsluitingen in twijfel te trekken en nog steeds geen rationeel debat over de beperkingen kunnen voeren, gingen wij stilletjes onze eigen weg. Misschien is de Noordse aanpak toch een model.

Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

COVID-19 VACCIN DOSSIER

COVID-19 maatregelen – Dit is waarom niemand over Zweden wil praten

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: