Wat als het Oekraïense leger instort?

Twee en een halve maand na het begin van het alom aangekondigde Oekraïense offensief is het duidelijk dat de beoogde doelen zelfs in de verste verte niet bereikt worden; dag na dag zijn er nieuwe berichten over hoe Oekraïense eenheden blijven proberen om dezelfde verlaten dorpen te veroveren, maar zelfs als ze zich ergens kunnen vestigen, worden ze al na een paar dagen weer verdreven of weggevaagd, schrijft Dagmar Henn.

Ondertussen is tenminste de Amerikaanse pers zo ver dat ze deze stand van zaken toegeeft, en het vorige week gelanceerde voorstel “grondgebied tegen NAVO-lidmaatschap” van de entourage van NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg getuigt niet echt van een vlaag van verstand, maar wel van toenemende gedachten om op de een of andere manier van dit mislukte project af te komen.

Van de kant van analisten is het debat al lang aan de gang over de vraag of het mislukken van het Oekraïense offensief gevolgd zal worden door een Russisch tegenoffensief, wanneer en waar. Bernhard van Moon of Alabama zei bijvoorbeeld:

En dan verwijst hij naar het interview van Loekasjenko, die verwees naar de verliezen van het Oekraïense offensief, naar 250.000 man van het Russische leger die nog niet betrokken zijn bij de gevechten, en vervolgens aan de Oekraïense interviewer toevoegde:

Welnu, een Russisch offensief is een mogelijkheid, hoewel er zeker argumenten zijn om er niet overhaast mee te beginnen. Immers, noch is de granaatproductie van het Westen over zes maanden zo groot dat deze een echte bedreiging zou kunnen vormen voor het Russische leger, noch zullen de aangekondigde F-16’s waarschijnlijk een beslissende verandering teweegbrengen.

Het feit dat de VS de training van slechts zes Oekraïense piloten heeft aangekondigd, die op zijn minst genoeg Engels zouden kennen om na een paar maanden van taalonderricht over te stappen op vlieginstructie, suggereert dat de bereidheid van Westerse piloten de Oekraïners te geven, die in deze vliegtuigen worden neergeschoten, binnen zeer nauwe grenzen ligt. En de opleiding van gevechtspiloten is zo langdurig en duur, dat zelfs na de belofte uit Nederland die Zelensky zo vrolijk aankondigde, er nog wel wat tegenslag in de weg kan staan. Een Oekraïense nederlaag zou dit probleem in ieder geval elegant wegnemen.

De EU wordt ondertussen op een laag vuurtje gekookt in haar zelfgemaakte soep van economische kwalen, en het verhogen van de temperatuur levert geen echt voordeel op. Het enige echt belangrijke argument voor een intensiever Russisch offensief zijn de voortdurende beschietingen van de Donbass, die slachtoffers blijven eisen. In elk geval is het voorlopig niet bekend wat de Russische generale staf heeft besloten.

Er is echter één variant die de besluitvormingsmogelijkheden in één klap teniet zou kunnen doen. Wat als het Oekraïense leger instort? Wat als het gewoon uiteenvalt? Gezien de immense verliezen is dit een heel goed denkbare mogelijkheid. Er is immers bijna niets meer over van de beter getrainde eenheden; de laatste Westers getrainde brigade uitgerust met Challenger tanks is momenteel bezig met een nieuwe aanval op het dorp Rabotino. En dan?

Een voorteken van zo’n ineenstorting zou het feit kunnen zijn dat de laatste tijd hele groepen Oekraïense soldaten zich steeds vaker overgeven – uit eigen beweging en niet omdat hun positie ingenomen is. De manier waarop de oorlog wordt gevoerd, voornamelijk met langeafstandswapens en veel minder direct contact tussen troepen dan in een bewegingsoorlog, maakt gevangenneming een relatief zeldzame gebeurtenis; met massaal artillerievuur en het gebruik van kamikaze-drones tegen stellingen, zoals in honderden video’s te zien, is bijna de enige optie om zich überhaupt over te geven een overeengekomen overgave. Als het niet langer individuele soldaten zijn, maar eenheden (of wat daar nog van over is), kan dat duiden op een enorm moreel verlies.

Maar zulke ineenstortingen zijn plotselinge gebeurtenissen, zoals de historische gevallen van zowel het Russische als het Duitse leger in de Eerste Wereldoorlog aantonen. Er zijn alleen voortekenen, zoals weigeringen om bevelen op te volgen. Ook dat is gedocumenteerd in video’s. Maar er waren al dergelijke weigeringen van orders in 2014, aan het begin van de burgeroorlog, toen ook alom de verwachting werd uitgesproken dat het Oekraïense leger zich niet in een burgeroorlog zou laten sturen, en het pakte anders uit.

Maar de mogelijkheid is reëel, en het heeft gevolgen. Hoeveel van een functionerende staat zou er daarna nog over zijn in Oekraïne? De mobilisaties zijn allang zo omvangrijk dat ze functionele gaten hebben gescheurd, en ook al zijn er talloze mensen die op de een of andere manier baat hebben bij deze oorlog in het meest corrupte land van Europa, zouden zij echt bereid en in staat zijn om de daaropvolgende ineenstorting van de staatsstructuur te voorkomen, ondanks een ineenstorting van het leger?

Waarschijnlijkheid en historische ervaring spreken dit tegen. De profiteurs zullen eerder hun koffers pakken en zo snel mogelijk naar hun buitenlandse rekeningen en/of residenties vertrekken. Het land zit zwaar in de schulden, de staatskas bevat alleen nog maar wat er op de laatste Westerse cheque stond, salarissen en sociale uitkeringen kunnen niet meer gefinancierd worden en de economie staat grotendeels stil.

Al maandenlang zijn het alleen de westerse donaties die ervoor zorgen dat er nog iets werkt. En het is voor iedereen in Oekraïne duidelijk dat na zo’n ineenstorting niets het Russische leger meer in de weg zal staan, en dat de beslissingen dienovereenkomstig genomen zullen worden. Met andere woorden, wie hier iets van te vrezen heeft, zal waarschijnlijk naar het westen trekken.

Maar hoe zal het Westen op een dergelijke ontwikkeling reageren? Het kan zijn dat de Polen zich niet kunnen inhouden en Galicië daadwerkelijk innemen. Maar het kan ook zijn dat ze dat niet doen – Galicië heeft geen noemenswaardige industrie of bijzonder vruchtbare grond, die allemaal verder naar het oosten ligt. Dit betekent dat Polen een stuk land zou verwerven dat het zou moeten subsidiëren, terwijl het zelf, als grootste netto-ontvanger, aan het infuus van de EU ligt, wat betekent dat het eigenlijk geen speelruimte heeft voor onrendabele acquisities.

Zou de EU blijven financieren, zouden de VS dat doen? Zelfs als de wil er zou zijn, als de staatsstructuur instort en niet alleen het leger, dan zou de voorwaarde om te kunnen blijven financieren het sturen van personeel naar het land zelf zijn. Wat aan de ene kant de rekening aanzienlijk verhoogt en aan de andere kant waarschijnlijk al op taalproblemen zal stuiten; dat onder deze omstandigheden alle Oekraïense vluchtelingen in het Westen een plotselinge drang zullen voelen om naar hun thuisland terug te keren, is ook niet erg waarschijnlijk.

Bovendien was het veroorzaken van zoveel mogelijk kosten voor Rusland altijd al een optie in de planning. Dit betekent dat het niet uitmaakt welke verzekeringen er nu aan Kiev worden gegeven: mocht het tot een ineenstorting komen, dan zullen zowel de EU als de VS waarschijnlijk heel aandachtig de andere kant op kijken en er in het beste geval nog voor zorgen dat er niet te veel vluchtelingen uit Oekraïne komen; een ontvolkt land zou Rusland immers ook geen kosten opleveren.

Een houding die Moskou zich niet kan veroorloven, ondanks de economische gevolgen. Een mislukte staat voor de deur is slechts marginaal beter dan een NAVO-lid; het zou hoe dan ook een gigantisch veiligheidsprobleem blijven. Dat betekent dat op dat moment de beslissing over wanneer en waar het Russische leger naartoe moet, gewoon uit noodzaak zou worden genomen. En het zou absoluut duidelijk zijn dat een snelle interventie te verkiezen zou zijn boven een langzame, om de verslechtering tot een minimum te beperken.

De overblijfselen van de vier toetredingsgebieden zijn relatief onproblematisch, omdat er al administratieve structuren bestaan die alleen nog moeten worden uitgebreid naar het resterende grondgebied. Maar de rest van Oekraïne? Om een kans te maken om zo snel mogelijk tot stabilisatie te komen, is het niet voldoende om militair te bezetten. Er moeten politieke structuren worden gecreëerd om de ontbonden structuren te vervangen. En deze politieke structuren moeten zoveel mogelijk delen van de Oekraïense oppositie omvatten om het gevaar van een nieuwe burgeroorlog onder de tegenovergestelde vlag te verkleinen.

Of dit kan lukken, is een kwestie van politiek voorbereidend werk. Hebben ze in het geheim plaatsgevonden? Men zou hopen van wel. In ieder geval zijn ze niet openlijk zichtbaar, omdat Rusland nog niet de stap heeft gezet om een Oekraïense regering in ballingschap te steunen; de mogelijkheid daartoe zou in ieder geval in 2014 hebben bestaan. (Even terzijde – men kan het gedrag dat de EU nu laat zien met betrekking tot Niger zien als een blauwdruk voor de post-Maidan periode, als men zich wil herinneren hoe eigenaardig deze snelle erkenning van de coupplegers door het Westen destijds was).

Ongeacht hoe de kwestie dan zou worden beslist, of alles een deel van Rusland zou worden of het huidige Oekraïne minus de toetredingsgebieden een aparte staat zou blijven met nauwe banden met Rusland of een grens tussen de twee staten ergens anders zou lopen, het doel van denazificatie kon in geen van beide versies worden bereikt zonder de tegenkrachten te mobiliseren die nog steeds in Oekraïne aanwezig zijn. En dat lukt alleen door hun vertegenwoordigers erbij te betrekken. Dat betekent echter dat de oplossing verre van eenvoudig is.

Want er is één ding waar u zeker van kunt zijn – als het Westen Oekraïne laat vallen, zal het het land ook afsnijden van instellingen zoals SWIFT. En zelfs voordat er aan Russische kant een beslissing wordt genomen over hoe deze overblijfselen eruit moeten komen te zien, zal er aan westerse kant een beslissing worden genomen om de sancties ook naar dit gebied uit te breiden. Als er nog buitenlandse tegoeden op Westerse rekeningen staan, zullen deze waarschijnlijk bevroren worden, en Westerse bedrijven zullen waarschijnlijk hun leveringsrelaties verbreken. Dit betekent dat de vitale verbindingen met de buitenwereld heel snel alleen nog maar naar Rusland zullen lopen.

Logistiek gezien betekent dit een enorme uitdaging, nadat alles de afgelopen negen jaar op het Westen gericht is geweest. En afgezien van de onontbeerlijke maatregelen om het overleven van de bevolking te garanderen, blijft het nodig om een compleet nieuw veiligheidsapparaat op te bouwen dat zo min mogelijk sporen van het oude bevat.

Er blijft ook het probleem dat de aanhangers van Bandera zich na de Tweede Wereldoorlog jarenlang aan terreur hebben gewijd (het belangrijkste argument om Galicië aan de Polen over te laten, als ze dat zo graag willen, omdat ze dan dat genoegen zullen hebben). En de diepgaande indoctrinatie in Oekraïne vandaag de dag zou ook alleen permanent in goede banen geleid kunnen worden met hardnekkig onderwijswerk en een sterke ideologie; een taak waar Rusland zelf maar half op voorbereid is.

Met andere woorden, ook al lijkt een ineenstorting van het Oekraïense leger een oplossing, vanuit Russisch oogpunt gezien is het eerder een beperking van de besluitvormingsmogelijkheden en creëert het een taak die jarenlang veel energie zal kosten. Een overgave van Kiev gevolgd door een wat langzamere transformatie zou gunstiger zijn. Maar dat is het probleem met ineenstortingen – ze gebeuren plotseling en vragen niemand naar zijn mening.

Copyright © 2023 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Nederland: Onbeperkte wapenhulp voor Zelensky

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: