“Onszelf beveiligen ligt in onze handen; en de vijand verslaan ligt in zijn eigen handen”

“Onszelf beveiligen ligt in onze handen; en de vijand verslaan ligt in zijn eigen handen” – Sun Tzu, geb. 496 v. Chr.

Terwijl de structurele verschuiving naar een multipolaire wereld in geopolitieke termen nu goed wordt begrepen, worden de andere dimensies ervan weinig opgemerkt. De media concentreren zich zozeer op de militaire situatie in Oekraïne dat gemakkelijk over het hoofd wordt gezien dat president Poetin ook een financiële oorlog voert – een oorlog tegen de liberale economische theorie; en een diplomatieke oorlog om de steun van het niet-westen en van belangrijke strategische bondgenoten, China en India, schrijft Alastair Crooke.

Bovendien moet Poetin de psyche in Rusland beheren. Zijn doel is het patriottisme en een Russische nationale cultuur te herstellen, die weer verbonden is met haar wortels in het orthodoxe christendom. Om dit te bereiken, moet hij het laten evolueren in een civiele context – het militaire aspect alomvattend laten worden, zou het Russische bewustzijn op een heel bijzondere manier scheef trekken.

President Poetin heeft bij verschillende gelegenheden gezegd dat het “civiele Rusland” de zuurstof moet krijgen om zich op zijn eigen manier te ontwikkelen – door zijn vroegere culturele erfenis in een nieuwe vorm toe te eigenen – en dat dit proces niet volledig ondergeschikt mag worden gemaakt aan militaire behoeften en ethos.

Het project is dus in feite zeer veelzijdig – hoewel de strijd voor het herstel van respect voor soevereiniteit en autonomie in binnenlandse aangelegenheden ongetwijfeld de “hoeksteen” van het project vormt.

Een belangrijk deel van de herovering van de soevereiniteit vereist echter dat de economische structuur van Rusland uit de greep van het “Anglo”-neoliberale model wordt gehaald en wordt vervangen door een model dat voorziet in een grotere nationale zelfvoorziening. Daarom is het simpelweg ter discussie stellen van de filosofische onderbouwing van het “Anglo”-systeem van politiek en economie – dat ten grondslag ligt aan de Wereldorde – op zijn eigen manier even belangrijk als het Oekraïense slagveld.

Zoals elk systeem berust de wereldorde op filosofische beginselen die universeel worden geacht, maar die in werkelijkheid specifiek zijn voor een bepaald moment in de Europese geschiedenis.

Vandaag de dag is het Westen niet meer “wat het was”. Het is een gebroken ideologische strijdruimte. De rest van de wereld is niet “wat het was”. En de huidige ideologische worstelingen in het Westen worden niet langer beschouwd als van primair belang voor de wereld.

Het gaat hier echter om een project dat bedoeld is om verandering te brengen in datgene wat niet veranderd is. Het is evenzeer een oorlog om de wereldwijde psyche als een uitputtingsslag op het slagveld (hoewel ook dat een essentieel onderdeel is van de verschuiving van de wereldwijde tijdgeest). Als er een multipolaire orde moet worden opgebouwd op basis van zelfvoorzienende soevereiniteit, moeten ook anderen uit het neoliberale economische systeem stappen (als ze dat kunnen). Vandaar de noodzaak van een groot diplomatiek initiatief van Rusland en China om een strategische diepte voor een nieuwe economie op te bouwen.

Dan is er nog de tactiek achter de strategie: hoe kunnen we, behalve een nieuwe economie uit te stippelen, staten helpen hun soevereiniteit terug te krijgen? Hoe de “met ons, of tegen ons” hegemoniale greep te doorbreken? Hoe de wederzijdse complementariteit te bevorderen die een groep staten kan bewegen naar een heilzame cyclus van zelfgenererende soevereiniteit – zij het een die wordt versterkt door transportcorridors, en die wordt ondersteund door de opbouw van autonome “onszelf beveiligen”. China bouwt bijvoorbeeld een uitgebreid Afrikaans netwerk van hogesnelheidstreinen voor de inter-Afrikaanse handel.

Het Chinees-Russische project kan dan ook niet anders dan de financiële en economische premissen waarop de regels rusten, ter discussie stellen – en een alternatief helpen ontwikkelen.

Het Anglo-Amerikaanse economische systeem, aldus James Fallows, voormalig speechschrijver voor het Witte Huis, berust zoals elk systeem op bepaalde principes en overtuigingen:

“Maar in plaats van te handelen alsof dit de beste principes zijn, of de principes waaraan hun samenleving de voorkeur geeft, handelen Britten en Amerikanen vaak alsof dit de enige mogelijke principes zijn: en dat niemand, behalve in vergissing, andere zou kunnen kiezen. Politieke economie wordt in wezen een religieuze kwestie, met het standaard nadeel van elke religie – het onvermogen om te begrijpen waarom mensen buiten het geloof handelen zoals ze doen” [cursivering toegevoegd].

“Om dit specifieker te maken: Het huidige Anglo-Amerikaanse wereldbeeld rust op de schouders van drie mannen. De ene is Isaac Newton, de vader van de moderne wetenschap. Eén is Jean-Jacques Rousseau, de vader van de liberale politieke theorie. (Als we dit zuiver Anglo-Amerikaans willen houden, kan John Locke in zijn plaats dienen). En één is Adam Smith, de vader van de laissez-faire economie. Van deze grondleggers komen de beginselen waarop de geavanceerde samenleving, in de Anglo-Amerikaanse visie, geacht wordt te werken … En zij wordt geacht te erkennen dat de meest welvarende toekomst voor het grootste aantal mensen voortkomt uit de vrije werking van de markt”.

Dus, terug naar dat “wat niet veranderd is”: minister Yellen hield onlangs een toespraak over de relatie tussen de VS en China, waarin hij suggereerde dat China grotendeels had geprofiteerd van deze Anglo-Amerikaanse, “vrij werkende” marktorde, maar nu een staatsgedreven houding aannam: een houding die “confronterend is tegenover de VS en haar bondgenoten”. De VS willen samenwerken met China, maar volledig en uitsluitend op hun eigen voorwaarden, zei ze.

De VS willen een “constructief engagement”, maar dat moet afhankelijk zijn van de bescherming van de eigen veiligheidsbelangen en -waarden. “Wij zullen de Volksrepubliek China duidelijk laten weten dat wij ons zorgen maken over haar gedrag… En wij zullen de mensenrechten beschermen.” Ten tweede “zullen wij blijven reageren op de oneerlijke economische praktijken van China. En wij zullen kritieke investeringen in eigen land blijven doen – terwijl wij met de wereld in gesprek gaan om onze visie op een open, eerlijke en op regels gebaseerde mondiale economische orde te bevorderen.” Tot slot zegt ze dat China zich moet houden aan de internationale regels van vandaag.

Het zal niemand verbazen dat China hier niets van wil weten, omdat de VS economisch voordeel wil halen uit China – terwijl ze de vrije hand wil hebben om uitsluitend Amerikaanse belangen na te streven.

Eenvoudig gezegd geeft Yellen in haar toespraak blijk van een totaal gebrek aan inzicht in het feit dat de Chinees-Russische “revolutie” zich niet beperkt tot de politieke, maar zich ook uitstrekt tot de economische sfeer. Hieruit blijkt hoe belangrijk de “andere oorlog” is voor Poetin en XI – de oorlog om een uitweg te vinden uit de greep van het gefinancialiseerde, neoliberale paradigma.

Xi had dit duidelijk gemaakt in 2013, toen hij vroeg:

“Waarom is de Sovjet-Unie uiteengevallen? Waarom is de Communistische Partij van de Sovjet-Unie uiteengevallen? … Door de historische ervaring van de Sovjet-Unie, de geschiedenis van de CPSU, Lenin en Stalin volledig te verwerpen, wordt de Sovjetideologie in de war geschopt en wordt aan historisch nihilisme gedaan.”

Eenvoudig gezegd impliceerde Xi dat, gezien de twee polen van ideologische antinomie: die van de Anglo-Amerikaanse constructie enerzijds, en de leninistische eschatologische kritiek op het westerse economische systeem anderzijds, de Sovjet “heersende lagen hadden opgehouden te geloven” in de laatste, en waren daarom afgegleden naar een staat van nihilisme – (met de spil naar de westerse liberaal-marktideologie van het Gorbatsjov-Yeltsin-tijdperk).

Xi’s punt: China had deze rampzalige omweg nooit gemaakt.

En wat Yellen’s toespraak volledig mist, is deze geostrategische paradigmawisseling: Poetin heeft Rusland weer op één lijn gebracht met China en andere Aziatische landen wat betreft economisch denken.

Deze laatste zeggen in feite al enige tijd dat de ‘Anglo’ politieke filosofie niet noodzakelijkerwijs de filosofie van de wereld is. Volgens Lee Kuan Yew van Singapore en anderen functioneren samenlevingen het best als ze minder aandacht besteden aan het individu en meer aan het welzijn van de groep.

President Xi zegt het ronduit: “Het recht van de mensen om zelfstandig hun ontwikkelingsweg te kiezen moet worden gerespecteerd … Alleen de drager van de schoenen weet of ze passen of niet.”

Marx en Lenin waren niet de enigen die de Engelse, liberale versie ter discussie stelden. In 1800 publiceerde Johann Fichte The Closed Commercial State. In 1827 publiceerde Friedrich List zijn theorieën die de “kosmopolitische economie” van Adam Smith en JB Say ter discussie stelden. In 1889 publiceerde Graaf Sergius Witte, premier in het keizerlijke Rusland, een paper waarin hij Friedrich List aanhaalde en waarin hij de noodzaak van een sterke binnenlandse industrie, beschermd tegen buitenlandse concurrentie door douanebarrières, rechtvaardigde.

In plaats van Rousseau en Locke hadden de Duitse theoretici dus Hegel gekregen. In plaats van Adam Smith stelden zij Friedrich List voor.

De Anglo-Amerikaanse benadering gaat ervan uit dat de uiteindelijke maatstaf van een samenleving haar consumptieniveau is. Op lange termijn echter, zo stelde List, worden het welzijn en de algemene welvaart van een samenleving niet bepaald door wat de samenleving kan kopen, maar door wat zij kan maken (d.w.z. de waarde die voortkomt uit een reële, zelfvoorzienende economie). De Duitse school, die zeer sceptisch stond tegenover de “serendipiteit” van de markt van Adam Smith, betoogde dat het benadrukken van consumptie uiteindelijk contraproductief zou zijn. Het zou het systeem afleiden van het scheppen van rijkdom en het uiteindelijk onmogelijk maken om zoveel te consumeren of zoveel mensen in dienst te nemen.

List was vooruitziend. Hij zag de fout die nu zo duidelijk in het Anglo-model is blootgelegd: een verzwakking van de reële economie, nu nog verergerd door massale financialisering [toenemen van de invloed van financiële markten, financiële instellingen en financiële elites op economische beleid en economische resultaten]. Een proces dat heeft geleid tot de opbouw van een omgekeerde piramide van afgeleide financiële “producten” die de zuurstof uit de productie van reële output zuigen. De zelfredzaamheid erodeert, en een krimpende basis van reële welvaartscreatie ondersteunt steeds kleinere aantallen adequaat betaalde banen.

Eenvoudig gezegd: Waar Poetin en Xi Jinping elkaar raken … is hun gedeelde waardering voor China’s verbazingwekkende sprint naar de rangen van een economische supermacht. In de woorden van Poetin is China “er naar mijn mening op de best mogelijke manier in geslaagd de hefbomen van het centrale bestuur te gebruiken voor de ontwikkeling van een markteconomie … De Sovjet-Unie deed niets van dit alles, en de resultaten van een ondoeltreffend economisch beleid werkten door in de politieke sfeer”.

Washington en Brussel begrijpen het duidelijk niet. En de toespraak van Yellen is het voornaamste “bewijs” van dit analytisch falen: Het Westen had de implosie van de Sovjet-Unie en de financiële chaos van de Jeltsin-jaren precies anders begrepen dan de analyse van Xi en de instemming van Poetin met het harde oordeel van Xi.

Eenvoudig gezegd is het oordeel van Xi en Poetin dat de Russische ramp het gevolg was van de wending naar het westerse liberalisme, terwijl Yellen duidelijk ziet dat de “fout” van China – waarvoor zij het land veroordeelt – gelegen is in het verlaten van het “liberale” wereldsysteem.

Deze analytische mismatch verklaart voor een deel de absolute overtuiging van het Westen dat Rusland een staat is die financieel zo zwak en kwetsbaar is (door zijn oerfout om het “Anglo”-systeem te mijden), dat elke ommekeer op het Oekraïense slagveld vandaag zou kunnen leiden tot een paniekerige financiële ineenstorting (zoals in 1998) en politieke anarchie in Moskou, vergelijkbaar met die van het Jeltsin-tijdperk.

Paradoxaal genoeg zien waarnemers in het niet-westen vandaag het omgekeerde van wat Yellen “ziet”: zij zien westerse financiële kwetsbaarheid versus Russische economische stabiliteit.

Ten slotte is de andere “minder opgemerkte” dimensie van de Chinees-Russische “revolutie” de metafysische – de herovering van de nationalistische politieke cultuur die iets meer is dan “soevereiniteit”. De politieke filosoof Alasdair MacIntyre stelt in After Virtue dat het de culturele narratieven zijn die een betere verklaring bieden voor de eenheid van een mensenleven:

“De individuele levensverhalen van leden van een gemeenschap raken verstrengeld en verweven. En de verstrengeling van onze verhalen komt tot uiting in de inslag en het weefsel van het gemeenschappelijke leven. Dit laatste kan nooit één enkel bewustzijn zijn dat op abstracte wijze wordt gegenereerd en opgelegd vanuit een ‘centraal commando'”.

Het punt is hier dat alleen de “culturele traditie” en haar morele verhalen context bieden aan termen als “goed” en “rechtvaardigheid” en telos.

“Bij gebrek aan tradities is het morele debat uit de bocht gevlogen en wordt het een theater van illusies waarin eenvoudige verontwaardiging en louter protest centraal staan” [d.w.z. zoals vandaag in het Westen].

Het is niet verrassend dat degenen die niet in het Westen wonen – en die zich innerlijk nooit deel hebben gevoeld van deze hedendaagse westerse moderniteit, maar zich eerder thuis voelen in een andere culturele wereld; een wereld met een heel andere ontologische basis – naar deze laatste kijken als de bron van waaruit zij een nieuw gemeenschappelijk leven kunnen stimuleren.

Zij grijpen terug op oude mythen en morele verhalen, juist om energie te geven aan de politieke cultuur – een trend die zich uitstrekt van China tot Rusland, India en verder. Poetin wil blijkbaar dat Rusland mannelijk is, maar niet gemilitariseerd.

Xi en Poetin rijden op meerdere “paarden”: Het ene moet misschien een beetje worden aangespoord, het andere een beetje worden ingeperkt. Het punt is dat ze min of meer samen moeten aankomen.

Copyright © 2023 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

China’s Xi heeft gelijk, de wereld ondergaat momenteel veranderingen die in een eeuw niet zijn voorgekomen

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: