China’s Xi heeft gelijk, de wereld ondergaat momenteel veranderingen die in een eeuw niet zijn voorgekomen

De mensheid is in de greep van een gekte. De politieke en militaire crisis in Europa heeft ieders aandacht getrokken, maar mondiaal gezien is het slechts een deel van een groter geheel. De spanningen over Oekraïne, en zelfs het bredere conflict over de Europese veiligheid na de Koude Oorlog, zijn elementen (maar niet de belangrijkste redenen) achter een grote verschuiving, schrijft Fyodor Lukyanov.

Toen de Chinese president Xi Jinping vorige week afscheid nam van de Russische president Vladimir Poetin, was het geen toeval dat hij opmerkte dat de veranderingen die nu plaatsvinden de grootste in een eeuw zijn. Honderd jaar geleden was de oude wereld snel aan het verdwijnen. Keizerrijken brokkelden af, de structuur van samenlevingen veranderde en oude ideologieën werden geradicaliseerd in een poging tegemoet te komen aan de behoeften van mensen of hen in de juiste richting te sturen. Twee wereldoorlogen, een wereldwijde economische crisis, de heropleving van allerlei lokale conflicten, en sociale experimenten – die over het algemeen zeer kostbaar waren voor de mensen – waren allemaal tekenen van precies die veranderingen die de Chinese leider in herinnering bracht. Niemand wil dat nog eens meemaken. Toch is er hoop dat er de afgelopen decennia bepaalde beperkingen zijn ontstaan die extremen zullen voorkomen – van kernwapens tot het vermogen om flexibeler te reageren op sociaal-economische omwentelingen.

De afgelopen dagen leek het nieuws de ernst van de spanningen te bevestigen. In Duitsland vond de grootste staking sinds decennia plaats, waarbij transportmedewerkers protesteerden tegen de verslechterende omstandigheden. Frankrijk staat in brand nadat de regering heeft besloten de pensioenleeftijd te verhogen en daarbij een parlementaire stemming heeft omzeild omdat er voor de hervorming geen meerderheid was. In Israël is een gewelddadige confrontatie uitgebroken over het voornemen van het kabinet om de bevoegdheden van de rechterlijke macht in te perken, wat door de tegenstanders wordt gezien als een poging tot staatsgreep.

Het is duidelijk dat elk van deze gebeurtenissen zijn eigen omstandigheden heeft en dat er geen direct verband tussen is. Wat ze gemeen hebben is dat ze allemaal manifestaties zijn van een pijnlijke sociaal-politieke transformatie.

De tweede helft van de twintigste eeuw en het begin van de eenentwintigste zijn zeer comfortabele tijden geweest voor de wereld als geheel. In termen van de algemene geopolitieke regeling zagen we eerst een vrij sterk evenwicht op basis van bipolaire confrontatie, daarna een relatief stabiele hegemonie. Maar ook in sociaal en economisch opzicht is er vooruitgang geboekt.

Na de Tweede Wereldoorlog vonden veel positieve veranderingen plaats. Het model van de verzorgingsstaat verspreidde zich over het grootste deel van Europa, en zelfs de Verenigde Staten, met hun meer bescheiden tradities op dit gebied, boekten grote vooruitgang. Soortgelijke veranderingen vonden ook plaats aan de andere kant van het IJzeren Gordijn, waar naast de traditionele prioriteiten van defensie de nadruk werd gelegd op verbetering van de levensstandaard en consumentendiversiteit. In de derde wereld, waar koloniale bezittingen aan het verdwijnen waren, was er enthousiasme voor vrijheid en geloof in de toekomst. Ook al droegen veel van de nieuwe staten weinig gewicht in de schaal.

Het einde van de Koude Oorlog bracht nieuwe verwachtingen met zich mee. De “vrije wereld” genoot een “vredesdividend” (minder militaire uitgaven) en de mogelijkheid om haar economische expansie uit te breiden naar voorheen gesloten gebieden. De voormalige socialistische landen profiteerden op alle mogelijke manieren van de openstelling en – althans voor individuen – waren er meer mogelijkheden dan voorheen. Dit ging vaak ten koste van de overheidscapaciteit, maar men geloofde dat dit de algemene tendens was – het individu was belangrijker. Uiteindelijk probeerde de voormalige Derde Wereld van beide te profiteren. Veel landen in Azië hebben bijvoorbeeld sterk geprofiteerd van de globalisering. Ondertussen hebben veel mensen uit landen die ondermaats presteerden ervoor gekozen om naar rijkere oorden te verhuizen.

Beide periodes hadden één ding gemeen – een wijdverbreid gevoel dat morgen beter zou zijn dan gisteren. Nu is het echter ineens voorbij.

Momenteel is het gebruikelijk om politieke elites te beschuldigen van onprofessionaliteit en slecht bestuur. Zonder individuele politici te willen verontschuldigen, heeft de huidige generatie – die in deze zeer gunstige omstandigheden is opgegroeid – te maken gekregen met verschuivingen van tektonische aard.

De uitputting van het vorige financiële model van de kapitalistische economie, de communicatierevolutie (waarvan een van de belangrijkste resultaten de mentale kloof tussen ouderen en jongeren is), technologische veranderingen met onvermijdelijke gevolgen voor de arbeidsmarkt, een vergrijzende bevolking in de ontwikkelde landen, en een heropleving van staten die voorheen in moeilijkheden verkeerden, creëren een totaal andere internationale omgeving. Bovendien kan niemand zich door de onderlinge verbondenheid van de planeet isoleren van de algemene instabiliteit, die zich in verschillende vormen over de nationale grenzen heen verspreidt. Bovendien leidt de groei van het sociaal-politiek activisme onder de massa’s, net als een eeuw geleden, tot radicalisering van politieke groeperingen. En met traditionele partijen en ideologieën in een diepe crisis kan radicalisering nogal archaïsche vormen aannemen.

Wij zullen een voorbeeld nemen aan Xi, die de veranderingen ziet als een teken van noodzakelijke vernieuwing. En we zullen de gevolgen op de een of andere manier moeten beheersen.

Copyright © 2023 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

China verklaart de oorlog aan de Verenigde Staten (Gonzalo Lira)

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: