Is dit ‘democratie’?

Zoals de Franse denker Jacques Rancière ons heeft laten zien, is ‘democratie’ een verkeerde benaming, iets wat tot uiting komt in de titel van een van zijn boeken, namelijk Hatred of Democracy (Verso, Londen, 2006). In het begin van deze tekst legt Rancière kort en bondig uit wat de titel inhoudt (p. 4):

In enkele regels vat Rancière de paradox van de democratie samen, die (voor hem) gebaseerd is op het idee van gelijkheid, maar tegelijkertijd die gelijkheid meedogenloos onderdrukt en oorlog toestaat om een samenleving die de ‘waarde’ van ongelijkheid uit het oog heeft verloren, te ‘revitaliseren’. Het is dan ook geen verrassing dat de ‘democratische regering’ het voor het zeggen heeft wanneer oorlog wordt beschouwd als een broodnodige injectie om de ‘democratische samenleving’ weer ‘gezond’ te maken. Dit is wat we vandaag de dag opnieuw zien, zoals zo vaak eerder in de bewogen geschiedenis van de mensheid, schrijft gastauteur Bert Olivier.

Etymologisch betekent het woord ‘democratie’ ‘heerschappij van (of door) het volk’, maar nergens is er enig bewijs dat het ‘volk’ daadwerkelijk regeert. Natuurlijk, zou je zeggen, dat komt omdat we een ‘representatieve democratie’ hebben – waarin onze gekozen leiders ‘ons vertegenwoordigen’, in die zin dat ze handelen in overeenstemming met het mandaat dat het volk hen heeft gegeven door op hen te stemmen. Echt waar? Waar is daar bewijs voor? In Declaration (Argo Navis, 2012) schrijven Michael Hardt en Antonio Negri onder de kop ‘The Represented’ (p. 26) het volgende over representatieve democratie, waarmee ze het idee van ‘representatie’ ontkrachten:

‘Er wordt ons voortdurend voorgehouden dat we ons midden in een lang historisch traject bevinden dat van diverse vormen van tirannie naar democratie leidt. Hoewel mensen op sommige plaatsen worden onderdrukt door totalitaire of despotische regimes, komen representatieve regeringsvormen, die zowel democratisch als kapitalistisch beweren te zijn, steeds meer voor. Alomvattend kiesrecht wordt overal ter wereld gewaardeerd en toegepast, zij het met verschillende mate van effectiviteit. De mondiale kapitalistische markt, zo wordt ons verteld, breidt het model van ‘parlementaire’ vertegenwoordiging altijd uit als instrument voor de politieke inclusie van bevolkingsgroepen. Toch weigeren veel van de bewegingen van 2011 zich te laten vertegenwoordigen en richten zij hun scherpste kritiek op de structuren van de representatieve regering. Hoe kunnen zij het kostbare geschenk van vertegenwoordiging dat de moderniteit hun heeft nagelaten, zo belasteren? Willen zij terug naar de donkere middeleeuwen van niet-representatieve regeringen en tirannie? Nee, natuurlijk niet. Om hun kritiek te begrijpen, moeten we erkennen dat vertegenwoordiging in feite geen instrument van democratie is, maar juist een obstakel voor de verwezenlijking ervan, en moeten we zien hoe de figuur van de vertegenwoordigde de figuren van de schuldenaren, de gemediatiseerde en de gesecuritiseerde [de andere drie figuren van subjectiviteit die de crisis van deze tijd kenmerken; B.O.] samenbrengt en tegelijkertijd het eindresultaat van hun onderwerping en corruptie belichaamt.‘

Ter verdediging van Donald Trump, die de mensen vertegenwoordigt die op hem hebben gestemd, zou men kunnen aanvoeren dat hij lijkt te handelen in overeenstemming met zijn belofte om illegale immigratie aan te pakken, maar hoe zit het met zijn plechtige toezegging om een einde te maken aan de ‘buitenlandse oorlogen’ waarin Amerika verwikkeld is, met name het conflict in Oekraïne, dat veel hardnekkiger blijkt te zijn dan hij waarschijnlijk had gedacht? En wat betreft het kruitvat in het Midden-Oosten, dat op het punt lijkt te ontploffen, zal zijn beslissing om zich aan te sluiten bij de oorlog van Israël tegen Iran, als hij die neemt, definitief zijn reputatie als ‘president voor vrede’ bepalen. Persoonlijk geloof ik dat – gezien wat sommigen zien als de onvoorspelbaarheid van Trump – er nog steeds een zeer kleine kans bestaat dat hij in het laatste moment besluit om toch te onderhandelen en te proberen de noodlottige beslissing om oorlog te voeren met Iran te voorkomen. Het nieuws dat de Iraniërs om een ontmoeting met hem in het Witte Huis hebben verzocht, zou in die richting kunnen wijzen, hoewel Iran heeft ontkend dat het dergelijke toenaderingspogingen heeft ondernomen.

Ik heb verwezen naar de rol van Trump in het huidige conflict (of de huidige conflicten) omdat hij, afgezien van het feit dat het Amerikaanse Congres zogenaamd het Amerikaanse volk ‘vertegenwoordigt’, als president met uitvoerende bevoegdheden hun belangen meer rechtstreeks ‘vertegenwoordigt’ door de beslissingen die hij (net als andere presidenten vóór hem) neemt. De vraag die dit natuurlijk oproept, is of het überhaupt zin heeft om over de ‘belangen’ van het volk te spreken. Gezien de uiteenlopende belangen van de burgers van een land zo groot als de VS, kan hij in het beste geval slechts de belangen van een deel van hen vertegenwoordigen, en als dat – onmiddellijk na zijn herverkiezing – al het geval was voor ten minste de miljoenen die op hem hebben gestemd, heeft hij de steun van een deel van hen (zoals Tucker Carlson en Steve Bannon) verloren vanwege zijn kennelijke standpunt in de oorlog tussen Israël en Iran, die is begonnen met de steun van Israël, ogenschijnlijk met de steun van Trump en Pete Hegseth, zijn minister van Defensie.

De echte vraag is: wat wil ‘het volk’? Wil het oorlog? Afgaande op de Britse vakbond National Union of Rail, Maritime and Transport Workers en de Campaign for Nuclear Disarmament’s Alternative Defence Review, wil het volk geen oorlog. Zoals hier wordt gemeld, wil het:

1. ‘Prioriteit geven aan diplomatie, wereldwijde samenwerking en conflictpreventie.
2. Investeren in gezondheidszorg, onderwijs, klimaatbestendigheid, sociale zorg en het creëren van goedbetaalde, zekere, georganiseerde en maatschappelijk nuttige banen.
3. Aanzienlijke vermindering van de militaire uitgaven.
4. Onmiddellijke stopzetting van wapenexport naar landen die betrokken zijn bij actieve conflicten of mensenrechtenschendingen (waaronder Israël en de Golfstaten).
5. Voorbereiding en uitvoering van een rechtvaardige transitie voor werknemers en gemeenschappen die afhankelijk zijn van defensie.’

Met andere woorden, ze willen ‘vrede en vooruitgang, geen oorlog en verspilling’. Na het lezen van Aristoteles, Hardt en Negri, Rancière en Jacques Derrida over de illusie dat democratie in de ware zin van het woord haalbaar is (Derrida merkte ooit op dat ‘democratie altijd nog moet komen’, dat wil zeggen dat ze nooit volledig wordt gerealiseerd), ben ik niet zo naïef om te denken dat ergens ter wereld een ‘zuivere’ democratie kan worden bereikt. Maar – en dat is een grote ‘MAAR’ – dit betekent niet dat men moet ophouden met proberen zo democratisch mogelijk te zijn.

Wat zou dit inhouden? Om te beginnen zouden ‘democratisch gekozen leiders’ (voor wat dat waard is) zichzelf er voortdurend aan moeten herinneren dat ze door het volk zijn gekozen en dat ze, ongeacht de obstakels die ‘volledige democratie’ in de weg staan, geen andere keuze hebben dan rekening te houden met de wensen van gewone mensen. Interessant is dat wanneer men de vraag aan de AI van de Brave-browser stelt of gewone Amerikanen oorlog met Iran willen, men het volgende verhelderende antwoord krijgt, dat een overzicht geeft van opiniepeilingen die zijn gerapporteerd in bronnen als The Guardian en The Times of Israel:

‘Gewone Amerikanen willen grotendeels geen oorlog met Iran. Uit peilingen van juni 2025 blijkt dat een meerderheid van de Amerikanen het niet eens is met de betrokkenheid van de VS bij het conflict tussen Israël en Iran. 60% van de ondervraagde kiezers vindt dat de VS zich niet militair moet mengen. Bovendien vindt 56% van de Amerikanen dat de VS met Iran moet onderhandelen over het nucleaire programma van dat land, waaronder 58% van de Democraten en 61% van de Republikeinen.

Zelfs onder de aanhangers van Trump was slechts 19% voorstander van militaire betrokkenheid van de VS, terwijl 63% wilde dat de regering “onderhandelingen zou aangaan met Iran over zijn nucleaire programma.” Er is ook publieke steun voor alternatieve maatregelen die niet tot oorlog leiden, zoals cyberaanvallen op Iraanse systemen, die door 60% van de respondenten werd gesteund, tegenover slechts 48% die luchtaanvallen op nucleaire installaties steunde.

Dit sentiment sluit aan bij de bredere bezorgdheid over een nieuwe “eindeloze oorlog” in het Midden-Oosten. Republikeinse vertegenwoordigers zoals Tim Burchett benadrukken dat militaire betrokkenheid moet worden vermeden en dat Israël zijn eigen conflict moet oplossen. Over het algemeen geeft het publiek duidelijk de voorkeur aan diplomatie en niet-militaire strategieën om de spanningen met Iran op te lossen.

Voeg hieraan toe dat bronnen zoals Foreign Affairs een argument hebben aangevoerd waarom Amerika zich niet alleen buiten een mogelijke oorlog met Iran moet houden, maar ook moet werken aan het beëindigen van de oorlog van Israël met Iran, en dan krijg je een heel andere indruk van deze betreurenswaardige gebeurtenis dan die welke over het algemeen door de mainstream media wordt gegeven. Gewetenloze oorlogszuchtigen zoals de Amerikaanse senator Lindsey Graham, die president Trump onophoudelijk aanspoort om de Perzische staat te vernietigen, terwijl hij een oogje dichtknijpt voor de gewetenloze acties van Israël in het Midden-Oosten, dragen ook bij aan een vertekend beeld van de werkelijke stand van zaken met betrekking tot het standpunt van het publiek, dat duidelijk tegen Amerikaanse betrokkenheid bij het conflict is. Dit is waar politici die beweren de vertegenwoordigers van de burgers in wetgevende organen te zijn, rekening mee moeten houden als zij de indruk willen versterken dat de VS een soort ‘democratie’ is.

Bert Olivier
Honorary Professor of Philosophy
University of the Free State
South Africa

Copyright © 2025 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Technocratie, angstzaaiers en de Samenzwering

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: