Is de EU economisch nog te redden?

Het is geen nieuws dat de EU economisch naar de knoppen gaat omdat de hoge energieprijzen als gevolg van de Russische sancties economisch rendabele productie in Europa voor veel industrieën onmogelijk maken. Bij het Russische persbureau TASS is hierover een diepgaande analyse verschenen, die ik heb vertaald, schrijft Thomas Röper.

Begin van de vertaling:

Winter 2023/24: het  punt van geen terugkeer voor de EU?

In 2022 veroorzaakte de Oude Wereld een stijging van de gasprijzen door Russische gasleveringen te weigeren. Als de energieprijzen niet binnen 12 maanden dalen, zullen bedrijven in de Oude Wereld geen andere keuze hebben dan hun productie te verplaatsen naar landen met goedkopere elektriciteitsprijzen – Noord-Amerika of Azië.

Eind 2021 deed zich een gebeurtenis voor die aanvankelijk alleen door deskundigen werd opgemerkt. De kosten van gas, die overal in de westerse wereld waren gestegen, begonnen in de Europese Unie sneller te stijgen dan in Noord-Amerika. In de zomer van 2022 bereikte de kloof kritische niveaus: tot het drievoudige in juli en tot het zevenvoudige in de vroege herfst. Als de prijzen overal in hetzelfde tempo zouden stijgen, zouden de consumenten de kosten moeten dragen. Maar aangezien de energieprijzen in de VS en Canada lager zijn, kan er iets anders gebeuren: de productie zou zich naar het buitenland kunnen verplaatsen. De belangrijkste kwestie deze maanden is de veiligheidsmarge van de Oude Wereld. Volkswagen bespreekt de verplaatsing van fabrieken als de gasprijzen niet binnen zes maanden dalen. De voormalige Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis denkt dat de termijn van één jaar, winter 2023/24, kritiek is.

Niets werkt zonder gas

Het is dit zwevende alternatief – de mogelijkheid van een snelle uittocht naar Noord-Amerika – dat het schadelijkst is voor de economie van de EU. Volgens een enquête onder Duitse ondernemers beschouwt 90 procent van de Duitse bedrijven de stijgende energieprijzen als een “existentieel probleem” en overweegt een op de vijf al een verhuizing naar het buitenland.

Deze trend treft sectoren van de economie die zonder grootschalig energieverbruik ondenkbaar zouden zijn: metallurgie, chemicaliën, auto’s, papier, glas, keramiek, cement, meststoffen. Overal worden aanzienlijke verliezen gemeld, zij het in verschillende mate: in de chemische industrie met 8% en in de kunstmestproductie tot 70%. De 10 wordt vaak genoemd: een op de tien Duitse autobedrijven heeft de productie verlaagd en een op de tien bedrijven in Duitsland heeft de productie moeten inkrimpen of stopzetten.

Een deel van de verantwoordelijkheid voor deze achteruitgang ligt in de vlucht van buitenlands kapitaal, waarvoor het psychologisch gemakkelijker is om te vertrekken. In de zomer kondigde staalproducent ArcelorMittal de sluiting van zijn fabriek in Bremen en de inkrimping van zijn fabriek in Berlijn aan, omdat de winstgevendheid in Texas steeg en in Europa daalde. Tegelijkertijd weigerde de Amerikaan Elon Musk te investeren in de Duitse economie. Eigenlijk zou zijn bedrijf Tesla batterijen voor elektrische auto’s produceren in Brandenburg, maar de rijkste man ter wereld veranderde zijn plannen en besloot ze in zijn eigen land te assembleren. Internationale bedrijven worden gevolgd door binnenlandse industriëlen uit de Oude Wereld, vooral die met bestaande fabrieken in Noord-Amerika: het Nederlandse OCI, het Deense Pandora en het Duitse Volkswagen hebben allemaal extra investeringen in de Amerikaanse economie aangekondigd.

De recessie waar de Oude Wereld op afstevent (voor Duitsland wordt een daling van 2,3 procent verwacht) is niets nieuws voor de statistieken daar: in 2020 kromp de Duitse economie al met vijf procent. De door de pandemie veroorzaakte achteruitgang beloofde echter een snel herstel, dat in 2021 plaatsvond. Bij een eventuele verplaatsing van productiefaciliteiten is de situatie echter ernstiger. In tegenstelling tot cafés en restaurants die om Coronaredenen gesloten en heropend werden, zullen de vandaag bedreigde industrieën slechts één keer sluiten, als ze al gesloten worden, omdat ze niet gebonden zijn aan één locatie. Door bedrijven uit de Oude Wereld terug te trekken, effenen de VS voor zichzelf de weg uit de crisis, maar sluiten deze af voor de EU.

Is het einde van gas het einde van Europa?

In 2022 valt de Amerikaanse herindustrialisatiekoers samen met een gevaarlijk banenverlies in Europa. In het voorjaar vertelde president Biden zijn kiezers over het “prachtige schouwspel” dat zich om hen heen ontvouwt: “Er gebeurt nu iets. […] De vreugde om het stempel “Made in America” op goederen te zetten keert terug, de vreugde dat onze industrie een nieuwe impuls heeft gekregen. De vreugde van bedrijven die hier in ons land fabrieken bouwen, terwijl ze dat nog niet zo lang geleden in het buitenland deden.” In een poging om het geld van Amerikaanse investeerders terug naar huis te halen, zet Biden het beleid van zijn voorganger Trump voort: de Amerikaanse verwerkende industrie voegde in augustus 1,4 miljoen banen toe, 60.000 meer dan in 2019.

De Oude Wereld heeft reden om te vrezen dat deze trend zich ten koste van haar zal voortzetten. Eind oktober betalen de Amerikanen ongeveer 300 dollar per duizend kubieke meter gas, terwijl je in de EU duizend of meer betaalt, waarbij de levering afhankelijk is van Arabische partners. In de VS bestaat dit probleem niet. Dankzij de fracking-gasrevolutie in de jaren 2010 werd Amerika de grootste olie- en gasproducent ter wereld. Dit betekent niet dat de VS niet afhankelijk zijn van de prijsontwikkelingen, maar zij hebben de mogelijkheid deze zelf te beïnvloeden door eerder opgebouwde reserves op de markt te gooien. Bovendien zullen de inkomsten uit de verkoop van grondstoffen in de Amerikaanse economie blijven en de binnenlandse vraag versterken.

Een belangrijk argument voor het verplaatsen van de productie van de Oude naar de Nieuwe Wereld is de nabijheid van de consument, die zijn betalingscapaciteit behoudt. Duitse auto’s voor de Amerikaanse markt zijn goedkoper te produceren in Amerika en gemakkelijker te verkopen in de groeiende Pacific Rim. In het verleden werd dit verwaarloosd, wat leidde tot het handelsoverschot ten gunste van EU-landen dat president Trump boos maakte. De energiecrisis zou het handelsoverschot kunnen doen verdwijnen.

Columbus volgen

De mogelijkheid van een op handen zijnde verhuizing door Europese bedrijven heeft in de VS al voor opschudding gezorgd. Pat Wilson, woordvoerder van het Georgia Department of Commerce, heeft zich rechtstreeks tot Duitse bedrijven gericht en hen aangespoord de voordelen van de Nieuwe Wereld te overwegen: “Onze energiekosten zijn laag, onze netwerken zijn stabiel, en als u zich hier vestigt, vermindert u de CO2-uitstoot, wat betekent dat u schadelijke emissies bij het vervoer van goederen over de oceaan uitspaart.” Virginia en Oklahoma blijven niet achter: ook zij hebben aangekondigd bijzondere belangstelling te hebben voor investeerders uit de EU.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is de toon anders. Na het opleggen van sancties tegen Rusland zijn de Europeanen gedwongen om Amerikaans vloeibaar aardgas te kopen, waarbij moet worden opgemerkt dat de prijzen van gas op de Amerikaanse binnenlandse markt en bij levering in het buitenland aanzienlijk verschillen. De leiders van Duitsland en Frankrijk wachten nu op een korting van de VS om hun economieën te stabiliseren.

In oktober noemde de Duitse minister van Economie Robert Habeck de kosten van het Amerikaanse gas “onrealistisch” en riep hij op tot “solidariteit” van de VS, die “baat zouden hebben bij een beheersing van de gasprijzen.” Habecks collega Bruno Le Maire, de Franse minister van Economie en Financiën, legde de door hem gehate rekensom bloot: de Amerikanen verkopen vloeibaar gas aan de Europeanen tegen een prijs die vier keer zo hoog is als in de VS. Op 21 oktober sloot Emmanuel Macron zich aan bij het algemene koor: “De Amerikaanse economie neemt beslissingen ten gunste van haar voordelen, dat respecteer ik, maar ze meten met twee maten.” Deze opmerkingen zijn een zwak argument. De Europeanen hebben Noorwegen al eerder om een gaskorting gevraagd, maar net zo vergeefs.

De energiecrisis van 2022 heeft onomstotelijk aangetoond dat ondanks het bondgenootschap de belangen van de Amerikanen en de Europeanen in feite verschillend zijn. Washington heeft er baat bij politieke druk uit te oefenen om de EU af te snijden van goedkope Russische energiebronnen en haar te dwingen (er zijn immers nergens gratis hoeveelheden) om te kopen wat er overblijft – Amerikaans gas. De uitvoer van Russisch gas naar de EU heeft de consument in 2021 100 miljard dollar gekost. Het is in het directe belang van de Amerikanen om daar zoveel mogelijk van mee te nemen. En als een neveneffect van de prijsstijging is dat de Europese economieën structureel verzwakken, kunnen de VS daar alleen maar van profiteren. De droom van Donald Trump om de handelsongelijkheid met de EU te herstellen, zou zo werkelijkheid kunnen worden.

Wordt Europa gekaapt?

In het late najaar van 2022 ligt de bal bij de EU. Regeringen in de Oude Wereld worstelen met de dubbele uitdaging om de economische blokkade tegen Rusland te handhaven en de gasprijzen laag te houden. De belangrijkste troef van regeringen is de veiligheidsmarge van hun economie. Reserves die in de beste jaren zijn opgebouwd, kunnen worden gebruikt om de gasprijzen te verlagen. Dit is het geval in Duitsland, waar is afgesproken om 200 miljard euro hieraan te besteden.

Berlijn en Parijs rekenen erop dat de aard van het proces het onmogelijk maakt om productiefaciliteiten te snel te verplaatsen. De chemische industrie, die bijzonder afhankelijk is van gas, is een economisch conglomeraat van onderling verbonden industrieën. Historisch gezien liggen ze in Europa dicht bij elkaar. Individueel verhuizen is moeilijk voor hen, dus blijven ze zich ten minste de komende maanden vastklampen aan de Oude Wereld. De Europeanen hopen dat deze tijd voldoende zal zijn om de onevenwichtigheid die hun economieën verwoest te keren.

En als dat niet zo is? Qatar heeft Duitsland gewaarschuwd dat de problemen met de gasprijzen en de leveringsrisico’s in de nabije toekomst – tot 2025 – zullen aanhouden. Hetzelfde standpunt wordt ingenomen door het topmanagement van Shell. Hoe langer de crisis aanhoudt, hoe meer de overlevingsdrang van bedrijven, in plaats van de zoektocht naar verloren winst, hen ertoe zal aanzetten te verhuizen. Het is duidelijk dat sommigen in de sector niet kunnen overleven met de hardnekkig hoge grondstoffenprijzen.

Dit is slecht nieuws voor de EU als geheel, net als het nieuws dat de Oude Wereld in 2022 van zinkexporteur naar importeur zal gaan vanwege de verplaatsingen. De meststoffensector, die sterk afhankelijk is van de gasvoorziening, is de volgende die bedreigd wordt met bedrijfsverplaatsingen en faillissementen. De EU verliest geleidelijk haar autonomie en dreigt een unie te worden van landbouwlanden die ook bekend staan om hun cultuur en geschiedenis, maar die na de glorieuze successen van het verleden nu naar de periferie van de VS zijn verbannen.

Einde van de vertaling

Waarom moet ik opnieuw denken aan het in de VS zeer invloedrijke document van de RAND Corporation, waarin staat dat het in het belang van de VS is de Duitse economie te verzwakken om de Amerikaanse economie te versterken door kapitaal en productiecapaciteit van Duitsland naar de VS te verplaatsen? De RAND Corporation beroept zich in haar paper immers op de vriendelijke steun van de groene partijpolitici Habeck en Baerbock, die in de paper echter niet al te vleiend worden genoemd. Of de paper authentiek is, is niet gegarandeerd, maar feit is dat alles wat erin geschreven staat gewoon uitkomt.

Copyright © 2022 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Schokkend document: Hoe de VS de oorlog en energiecrisis in Europa plande

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: