Nu ligt de nieuwe IKEA catalogus 2020 op tafel in de eetkamer, waar de post zich ook bevindt. Het oude formaat, de vertrouwde belettering. IKEA. Hetzelfde gewicht, dezelfde geur. IKEA begeleidt mijn generatie al sinds de vroege volwassenheid. Het was onze wereld. Meubilair dat men zich na een paar weken vakantiewerk voor eigen kamer kon veroorloven. Helder, vriendelijk, anders dan de meubelzaken van onze ouders. Een dag bij Ikea was beter dan de Efteling. Naar alles kijken, aanraken, uitproberen. Aantrekkelijk ingerichte ruimtes en als we naar de prijs keken, ontkiemde de hoop. De accessoires hadden – net als de meubels – het typische Scandinavische design: eenvoudig, functioneel, een vleugje Zweeds strandhuis, een vleugje landelijk, heldere vormen, heldere kleuren, eenvoudige, elegante lijnen, nooit smaakloos, geen bombast. En de namen klonken op de een of andere manier allemaal als Bolderburen en Pippi Langkous. Nikklas, Malte, Leksand, Lampa, Säng, Frukost, Lars, Rackare, niet te vergeten: Vorstelijke Ingvar!…. en dan de Köttbullar [Zweedse gehaktballetjes] en noedels.
En dan die reclame! De spreker had nog geen drie woorden gezegd en je hart ging al open. Met dit zachtjes lispelende, charmante Smörebröd-Römpömpömpöm accent vertelde hij “Wij Sweehden vieren graag mö möö mööie feesten, zoals onze Midzomerfeest …”, terwijl kleine meisjes in witte jurken met bloemenkransen op hun blonde staartjes, jongens, vrouwen en mannen in kleurige, traditionele kledij lachten en vrolijk dansten met linten in de handen rond een soort van groene meiboom. Midzomernacht in Zweden. Enorme bossen, ossenbloed-rode houten huizen op de achtergrond aan de rand van het bos, Nyckelharpa-muziek, ergens gewoon een perfecte wereld, schrijft Niki Vogt.
We zijn met onze rugzak naar Zweden gelift – en daar was het echt zo. De vriendelijkheid en openheid van de Zweden, de grote bossen, de kristalheldere meren, eilanden en veel wilde dieren, de prachtige stadjes met bloemen aan de muren van het huis, de schattige gastenverblijven, de witte houten villa’s, de bloemenweiden, waar je gewoon je tent volgens het Allemannsrätt [Het Allemansrecht, het recht om overal in Zweden te recreëren waar je wilt, red] kunt opzetten. Overal lekker eten (ook al is het vrij duur), vrolijke, zorgeloze vieringen. Op de een of andere manier een enorme Bolderburen [Zweedse kindertelevisieserie, ‘Kinderen van Bolderburen’, red].
Met Ikea kon je er een reflectie van in je appartement brengen. Wat ons Duitsers misschien zo’n goed gevoel gaf, was dit vriendelijke, natuurlijke zelfvertrouwen. Deze vreugde in de eigen cultuur en open armen voor de bezoekers. Om trots te zijn op je mooie land en de eigen manier van leven. Geen schaamte, geen zelfhaat… Balsem op onze ziel en hart. Daarom zijn we altijd een beetje jaloers geweest op de Zweden. Eigenlijk wilden we net als zij zijn. Degenen die zich vestigden met Ikea meubelen en spullen in hun woningen zeiden eigenlijk: Ik ben een Zweed in mijn hart. Zijn we niet allemaal een beetje Ikea?
En vreemd genoeg was dit Ikea-gevoel in alle sociale klassen aanwezig. Hippie of rechter, Ajax of Feyenoord, globetrotters, individualisten, nerds of kunstenaars – we hadden allemaal Ikea meubilair. En iedereen kende de verschillende modellen en namen. Ikea leefde van het Zweden-levensgevoel, en dat was relatief betaalbaar voor ons.
Tja, en daar ligt ie weer, veertig jaar later, de Ikea catalogus 2020. Ziet er bijna uit als veertig jaar geleden. Maar waar is Zweden?
Op de voorkant een People of Colour paar. Beide in mannenpyjama’s. Rechts een man, Aziatisch, links een … mens. Man? Vrouw? Geblondeerde Afro-kroeshaar. Kunstmatige ambitie, zoals de borstels op het nachtkastje insinueren. En we worden meteen op de eerste pagina beleerd: “We hebben een droom. Van een betere wereld”. Aha. Hoewel het hier in eerste instantie alleen om betere matrassen en kussens gaat, begrijpt de lezer meteen: een catalogus die ons de juiste weg wil wijzen. Niet alleen op de juiste matrassen.
De eerste blik is niet misleidend.
Precies zo gaat het verder. De boodschap wordt op elke pagina duidelijker. Zweden als een ideale wereld, was ooit. Een verzonken wereld van anachronistische zelfgenoegzaamheid in een verouderde idylle.
Op de gele bank de globale diversiteitsfamilie. Hij, een aantrekkelijke man, halfzwart, zij blank, kind driekwart blank. Mensen van kleur in alle variaties, lappendekenfamilies, soms zelfs een blank persoon. De inclusie wordt als een lichtreclame voor je neus gehangen: een Downsyndroom meisje is ook inbegrepen. Waarom ook niet?
Pagina 58-59: De zwarte familie in hun Factory-Backyard-sfeer. Mooie mensen, jonge familie. De jonge, mooie moeder, zwanger, in een bruin gestreept T-shirt, allemaal in edele bruin-beige-zwart-grijs: Mensen, meubels, gemetselde muren, stoffering, zelfs de kat past in het kleurenconcept. Mensen als statusaccessoires van een geënsceneerde hoogglanzende multiculturele samenleving. Op een of andere manier een vreemde vorm van racisme.
Eigenlijk zou het helemaal niet storen dat er ook People of Colour bij zijn. Wat zo vervelend is, is de brutaliteit waarmee het om de oren van de kijker wordt geslagen. Het wordt op deze manier tot een gemeenschappelijke noemer gebracht: Ikea is niet langer Zweeds, en zal niet langer deze specifieke Zweedse levenshouding over brengen, die zoveel sympathie en kopers naar de meubelzaak heeft gebracht. In plaats daarvan verkoopt Ikea nu het globalisme en de New World Order-ideologie, en bovendien niet bijzonder hoogwaardig en niet meer half zo mooie meubels als vroeger. Het ziet er allemaal een soort van 08/15 [Duitse uitdrukking, wordt gebruikt in de zin van “heel gewoon”, “niet bijzonder”, “gemiddeld”, “middelmatig” of “niet vermeldenswaardig”, red] modern-fantasieloos uit. Ikea heeft zijn zeer bijzondere karakter en charme prijsgegeven en is daarmee dus gewoon een catalogus die nauwelijks verschilt van andere catalogi met politiek correcte modelbezetting. Alleen een beetje meer smaakvol gedecoreerd en gefotografeerd. Tot ziens Zweden- Vaarwel Zweden. Vaarwel Ikea. Het was leuk met jou en we bedanken je hartelijk voor de de prachtige zaterdagen in jouw leefwereld. Eerst met de groep vrienden voor onze eigen kraam, dan met de kinderen als winkel- en familie-uitje, en tot voor kort met kinderen en kleinkinderen. De kroon op het werk was altijd het Ikea-restaurant, zalmfilet met Köttbullar.
Je straalt niet meer, Ikea.
Ikea zal binnenkort aan het aan Gillette-syndroom lijden. Met zijn ideologische campagne tegen de “achterhaalde, giftige mannelijkheid” heeft de scheermesgigant het moederbedrijf Procter&Gamble acht miljard zwaar verlies toegebracht. Hoewel dit vaak wordt afgeschilderd als een ongewenst effect van de nieuwe mannenmode om een baard te dragen, is het vreemd genoeg dat het uitgerekend Gillette is die erdoor geraakt wordt. In Australië is Gillette nu rigoureus op zijn schreden teruggekeerd. Meer man, dan hieronder is afgebeeld, is niet mogelijk.
