Strategische aardbeving in Europa luidt tijdperk van onzekerheid in

Een samenloop van crises – geopolitieke verschuivingen, energie-instabiliteit en economische stagnatie – markeert het einde van een historisch tijdperk en het begin van een meer volatiele multipolaire wereldorde. Uitdagingen zijn onder meer massale immigratie, een mogelijke regeling voor Oekraïne die in het voordeel is van Rusland, verminderde veiligheidsgaranties van de VS en onhoudbare begrotingsmodellen. Defensie-uitgaven, energiestrategie en veiligheid van grondstoffen. Populistische bewegingen winnen aan kracht naarmate supranationale instellingen aan invloed verliezen.

Geopolitiek gezien wijzen de gebeurtenissen in de eerste helft van 2025 er sterk op dat Europa een ingrijpende verandering te wachten staat. Van de diplomatieke strijd over het einde van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne tot de betrekkingen met de regering-Trump in de VS: de Europese leiders staan voor een aantal ernstige en dringende dilemma’s. Een van de redenen waarom dit moment zo cruciaal is, is dat een aantal belangrijke factoren precies op hetzelfde moment samenkomen, een soort ‘grote conjunctuur’ die het einde van een aantal historische cycli en patronen inluidt. Een tijdperk is ten einde en een nieuw tijdperk staat voor de deur, schrijft Alastair Paynter.

Hoe dit nieuwe tijdperk er precies uit zal zien, zal de komende jaren duidelijker worden. In de tussentijd zal het toegenomen gevoel van onzekerheid grote risico’s met zich meebrengen voor beleggers, maar ook rijke kansen bieden. Wereldwijd is de globalistische orde in verval en maakt plaats voor een nieuwe nationalistische orde. Hoewel deze verschuiving voor oplettende waarnemers al geruime tijd zichtbaar was, hebben de gebeurtenissen van het afgelopen jaar, met name rond de verkiezing van de Amerikaanse president Donald Trump, velen, waaronder regeringen, overrompeld. Zij waren er ten onrechte van uitgegaan dat globalisme de toekomst was.

In de praktijk heeft deze transformatie verstrekkende gevolgen, niet in het minst omdat zij de opkomst van een multipolaire wereld en het uiteenvallen van de ‘op regels gebaseerde orde’ inluidt die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft gedomineerd. Het wordt ook steeds duidelijker dat veel van de supranationale organisaties die zo lang het kader hebben gevormd voor modern bestuur en handel, aan het afbrokkelen zijn. Dit geldt zowel voor de VN en de WTO als voor meer regionaal georiënteerde entiteiten zoals de EU en de NAVO.

Concreet staan de Europese regeringen (zowel binnen als buiten de EU, en de EU zelf) voor een aantal grote dilemma’s. Hun strategische keuzes zullen de komende jaren grote gevolgen hebben voor het continent.

1. De meest explosieve factor in de binnenlandse politiek, met name in West-Europa, is de kwestie van massale immigratie. Deze kwestie houdt verband met alle andere kwesties en raakt niet alleen aan economische en sociale vraagstukken, maar ook aan de fundamenten van identiteit en soevereiniteit. De aanzienlijke opkomst van populistische en nationalistische partijen in heel Europa houdt natuurlijk rechtstreeks verband met massale immigratie en zou het einde kunnen betekenen van de ‘naoorlogse consensus’ en een dramatische verschuiving in de prioriteiten van het bestuur.

2. De Europese regeringen worden geconfronteerd met een tweeledig vooruitzicht: a) een naoorlogse regeling in Oekraïne waarbij Rusland zijn strategische en territoriale doelstellingen bereikt, en b) een verschuiving van de VS weg van de NAVO en Europa en naar het Verre Oosten. Het besef dat Europa niet langer op de VS kan rekenen voor militaire bescherming, terwijl het zijn eigen defensie-uitgaven niet verhoogt tot 5 % van de nationale begroting, heeft geleid tot een opvallende verandering in het defensiebeleid op het hele continent. Veel regeringen hebben aangekondigd dat zij van plan zijn de defensie-uitgaven te verhogen en de activiteiten binnen de reeds omvangrijke defensiesector van het continent zullen waarschijnlijk toenemen. Dit plan zal echter waarschijnlijk een decennium in beslag nemen en kan alleen slagen in een gezonde, goed functionerende economie. Elk plan om de rekening te betalen met meer leningen zal waarschijnlijk mislukken, omdat dit de bestaande economische problemen alleen maar zou verergeren.

3. De economische malaise in Europa is alom bekend. Zelfs voordat de regering-Trump aan de macht kwam, was het duidelijk dat de bestaande bestedingspatronen niet houdbaar waren. Een hoge bankier op een ander continent merkte vorig jaar tegen mij op dat de “angstaanjagende” overheidsschulden in Europa zeker zouden leiden tot de ineenstorting van het sociale bestuursmodel. In werkelijkheid hebben de Europese economieën het sinds de financiële crisis van 2008 moeilijk. Binnen de EU hebben de topzware bureaucratische structuur en de enorme hoeveelheid regelgeving het vooruitzicht op een snel herstel vrijwel onmogelijk gemaakt. Duitsland was de motor die de EU-economie draaiende hield, maar de Duitse economie heeft de afgelopen jaren zwaar te lijden gehad onder de gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de steeds strengere groene regelgeving.

4. Het gebrek aan concurrentievermogen van Europa is op een aantal gebieden opvallend. Het dilemma op het gebied van innovatie en investeringen is duidelijk geworden toen de Franse president Emmanuel Macron publiekelijk erkende dat de verstikkende regelgeving had geleid tot een enorme uittocht van talent en kapitaal naar groenere weiden zoals de VS, de VAE en delen van het Verre Oosten. De kloof op het gebied van AI-capaciteiten is een bijzonder prominent voorbeeld.

5. Energiebeleid is een ander gebied waarop regeringen hun opties zullen moeten herzien. De oorlog in Oekraïne heeft duidelijk gemaakt in hoeverre regeringen zoals die van Duitsland afhankelijk zijn geworden van Russisch gas. Bovendien zal de toezegging om radicale netto-nuldoelstellingen te halen, gedaan in een context waarin het klimaatbeleid aan belang won, een scherpe impact hebben op de industriële productie. Politiek gezien moet echter worden gevraagd in hoeverre de klimaatgerichte groene politieke impuls een weerspiegeling was van een globalistisch politiek kader dat in werkelijkheid al in verval was. Op verkiezingsgebied kreeg de Groene Partij in Duitsland in 2025 minder steun dan in 2021 en verloor zij 33 zetels. Toch heeft de nieuwe coalitieregering van bondskanselier Merz belangrijke concessies gedaan aan de Groenen, waaronder de belofte om 50 miljard euro van een nieuw (geleend) speciaal fonds van 500 miljard euro te besteden aan klimaatbescherming.

Meer in het algemeen hebben de recente stroomuitval in Portugal, Spanje en delen van Frankrijk de kwetsbaarheid van het huidige energiekader onderstreept. Dit roept twee directe vragen op. Ten eerste: hoe kunnen regeringen ervoor zorgen dat grootschalige stroomuitval niet vaker voorkomt nu het energiebeleid is gericht op het bereiken van de netto-nuldoelstellingen? Ten tweede: hoe kunnen dergelijke regeringen verwachten dat zij de onvermijdelijke sociale onrust kunnen beheersen die zou ontstaan als dergelijke incidenten zich herhalen in een tijd waarin de spanningen al hoog oplopen?

6. De stroomuitval in delen van West-Europa heeft eens te meer een van de grootste nadelen van hyperglobalisering aan het licht gebracht: de afhankelijkheid van zeer complexe maar kwetsbare systemen. Dit is op wereldwijde schaal in veel verschillende sectoren waargenomen, zoals afgelopen juli, toen een software-update van CrowdStrike wereldwijd voor verstoringen zorgde bij luchtvaartmaatschappijen, banken, gezondheidszorg en omroepen. Dan is er nog de crisis in de Rode Zee, het gevolg van activiteiten van Houthi-rebellen in Jemen, en een belangrijke bron van risico’s in een gebied waar normaal gesproken 30% van het wereldwijde containervervoer plaatsvindt. Dit is een goed voorbeeld van hoe lokale brandhaarden grote mondiale gevolgen kunnen hebben. Naarmate de wereld zich ontwikkelt van hyperglobalisering naar een meer regionale orde, zullen toeleveringsketens waarschijnlijk worden herzien om het risiconiveau tijdens een periode van grote geopolitieke instabiliteit te verminderen.

7. In verband hiermee rijst de vraag naar hulpbronnen. Naarmate de ‘op regels gebaseerde orde’ verzwakt, zal er waarschijnlijk een terugkeer komen naar een veel meer ‘cut and thrust’-modus operandi wat betreft de machtsprojectie van staten. Zoals de grootstrateeg Gregory Copley onlangs opmerkte: “Soevereiniteit is wat verdedigd kan worden, hetzij direct, hetzij door middel van allianties.” Wereldwijd zullen er een aantal belangrijke strategische regio’s van belang zijn, die doen denken aan de verschillende ‘Great Games’ van de negentiende eeuw, zoals de Anglo-Russische ‘Great Game’ in Centraal-Azië of de ‘Scramble for Africa’. Vandaag de dag heeft de voltooiing van de Internationale Noord-Zuid-Transportcorridor (INSTC) Rusland een aanzienlijk strategisch voordeel opgeleverd, aangezien het land nu ononderbroken toegang heeft tot de Indische Oceaan voor handelsdoeleinden. Bovendien wordt Centraal-Azië economisch gezien een zeer belangrijke regio, niet in het minst vanwege de aanwezigheid van zeldzame aardmetalen (REE’s), een belangrijke factor die ook in Afrika een rol speelt, waar in feite opnieuw een ‘Scramble’ plaatsvindt, zij het in een andere vorm. Daarnaast zullen zowel de Noordpool als de Zuidpool van groot belang zijn voor de grootmachten van de 21e eeuw en voor landen die geografisch dichtbij liggen.

De herhaalde opmerkingen van president Trump over Groenland, momenteel een autonoom gebied binnen het Koninkrijk Denemarken, zijn veelzeggend voor een aantal Amerikaanse strategische doelstellingen. Een daarvan betreft de cruciale kwestie van REE’s, aangezien Groenland enkele van ’s werelds grootste reserves bezit, waaronder yttrium, scandium, neodymium en dysprosium. De vooruitzichten van continentaal Europa op dit gebied zijn een belangrijk punt van onderzoek. Hoewel Europa momenteel geen zeldzame aardmetalen produceert, zijn er verschillende afzettingen gevonden op het continent, van Noorwegen en Zweden tot Griekenland. De belangstelling voor deze gebieden neemt toe en daarmee ook de aandacht voor de mogelijkheden voor mijnbouw, een factor die in evenwicht moet worden gebracht met milieuoverwegingen en die de komende decennia een interessant gebied voor investeerders kan vormen.

Dit zijn natuurlijk slechts enkele van de bredere strategische kwesties waarmee de Europese regeringen in deze transformatieve periode zullen moeten worstelen. Op de achtergrond speelt de krachtige opkomst van populisme en nationalisme, die alleen maar sterker lijkt te worden. De manier waarop de huidige regeringen reageren op de uiteenlopende strategische uitdagingen van vandaag zal een grote invloed hebben op het interne politieke landschap van de respectieve staten en op het bredere geopolitieke plaatje. De huidige overgangsperiode brengt een versnelde politieke cyclus met zich mee, waardoor veel nationale regeringen momenteel vrij instabiel zijn. Hoe alle stukken op het bord uiteindelijk zullen vallen, valt nog te bezien. In de tussentijd kunnen we een periode van grote instabiliteit en onzekerheid tegemoet gaan.

Copyright © 2025 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Beloning voor afstandelijkheid en arrogantie

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: