Oorlogen maken naties

Er is veel commentaar in onze mainstream media over hoe de oorlog met Rusland, die begon op 24 februari 2022, in Oekraïne een natie heeft gesmeed met een gemeenschappelijke identiteit onder het briljante leiderschap van president Zelensky. Deze natie vond zelfvertrouwen in haar schijnbare vermogen om een gewapende invasie van de machtige buurman in het oosten te weerstaan en zelfs met succes terug te slaan, gemeten in grote territoriale overwinningen, eerst in de oblast Kharkov en vervolgens in de oblast Kherson. De ontberingen zijn gedeeld. Dromen over de overwinning houden de gemoederen bezig, zo wordt ons verteld, schrijft Gilbert Doctorow.

Dat een kwart van de Oekraïense bevolking inmiddels het land is ontvlucht, wordt niet besproken. Ik tel hier niet alleen degenen die naar het Westen zijn gevlucht, maar ook degenen die naar Rusland zijn gevlucht. En waarom moet het belang hiervan worden besproken? Een kwart van de bevolking van de drie Baltische staten, een kwart van de Roemenen en de Bulgaren ontvluchtten ook hun land vanaf het begin van de jaren negentig, toen zij door het verbreken van de banden met Rusland economisch geruïneerd werden en, aanvankelijk zonder succes, probeerden te integreren in de Europese markten. Hoewel de Oekraïners op de vlucht zijn voor militaire acties, terwijl de anderen die ik heb genoemd economische vluchtelingen waren, is het eindresultaat voor de resterende bevolkingsgroepen en hun opnieuw samengestelde natiestaten hetzelfde: een soort zelfveroorzaakte etnische zuivering en concentratie van de meer “loyale” lagen van de bevolking in de naties die uit de crisis zijn voortgekomen.

Sinds het begin van de speciale militaire operatie zijn er met betrekking tot Rusland geen opmerkingen gemaakt over natievorming. Dat hoeft niet te verbazen, aangezien onze deskundigen aan Amerikaanse en Europese universiteiten en in denktanks niet langer Russische studiecentra zijn, zoals ze vanaf het begin van de Koude Oorlog in 1949 werden opgezet en gefinancierd. Het Harriman Institute van Columbia University en het Davis Center (voorheen het Russian Research Center) van Harvard zijn op de keper beschouwd Oekraïense studiecentra geworden. Het maakt niet uit dat er op Harvard al een apart gesponsord Oekraïens centrum bestond dat dateerde uit de jaren 1970. Universiteitsbestuurders volgen het geld en het professoraat gaat mee.

Studies over de opkomende Oekraïense natie zullen echter een korte termijn houdbaarheidsdatum hebben. Deze door ultranationalisten geleide natie is gedoemd te mislukken door de komende nederlaag op het slagveld en de verwijdering uit de macht van degenen die de natievorming op de verkeerde weg van etnische zuivering en genocide hebben geleid. Ondertussen zal het Nieuwe Rusland, dat ook wordt gevormd door de uitdagingen van een totale oorlog, nog lange tijd bij ons zijn. We zullen het zien in het verschuivende geopolitieke en militaire machtsevenwicht wereldwijd. Ik raad onze geleerden in de Verenigde Staten en Europa aan nog eens goed na te denken over wat zij met hun tijd doen, willen zij enige relevantie hebben voor de toekomstige politieke besluitvorming.

In wat volgt, zal ik enkele gebieden schetsen die van bijzonder belang zijn voor de transformatie die ik zie in de Russische samenleving, de economie en de internationale positie nu een Nieuw Rusland door oorlog wordt gesmeed.

***

De consolidatie van de Russische samenleving is de laatste tijd een veelbesproken onderwerp in Russische talkshows. Een dimensie hiervan was de politieke zuivering, het vrijwillige vertrek of de verwijdering van de in de jaren negentig westers gezinde liberalen die hun medeburgers grotendeels verachtten en hun vrije tijd zoveel mogelijk in Europa of de Verenigde Staten doorbrachten.

Een van de belangrijkste vrijwillige bannelingen die het land verliet net voordat er een arrestatiebevel werd uitgevaardigd om voor de rechtbank te verschijnen voor beschuldigingen van corruptie, was Anatoly Chubais, die in de jaren ’90 zijn roem of schande had opgebouwd als directeur van de privatiseringsprogramma’s die hielpen bij het creëren van de kring van zogenaamde oligarchen die het Russische politieke leven domineerden totdat zij begin van het nieuwe millennium door president Poetin werden getemd, gevangengezet of uitgewezen. Er waren natuurlijk honderden en duizenden mindere duivels die gedurende het hele presidentschap van Poetin een tegenwicht vormden voor de krachten van het patriottisme.

Deze anti-Poetin persoonlijkheden genoten een onaantastbare status in instellingen als de Hogere Economische School in Moskou of het Jeltsin Centrum in Jekaterinenburg.

Dit laatste wordt al enkele jaren aangevallen door de Russische filmregisseur en politiek commentator Nikita Mikhalkov in zijn eigen televisieprogramma Besogon. Mikhalkov hekelde het Jeltsin Centrum voor het verspreiden van verraderlijke propaganda en voor samenspanning met het Amerikaanse consulaat in Jekaterinenburg.

Het Jeltsin Centrum bestaat onder het beschermheerschap van Jeltsin’s weduwe, Naina, en zij heeft, net als de weduwe en dochter van burgemeester Anatolij Sobtsjak en andere verfoeilijke figuren uit de tijd van Boris Nikolajevitsj, de persoonlijke bescherming van Poetin genoten. In tegenstelling tot westerse leiders is Vladimir Poetin nooit op zijn woord teruggekomen, en de bescherming van “De Familie” maakte deel uit van de deal die hem in 1999 het presidentschap opleverde.

Ongeveer 18 maanden geleden werd Mikhalkov’s programma uit de lucht gehaald. Men kan aannemen dat zijn opmerkingen over het Jeltsin-centrum een belangrijke factor waren in deze politieke beslissing van bovenaf. Nu is Mikhalkov echter gerehabiliteerd. Bekijk zijn recente uitzendingen vanuit Besogon op YouTube. Zijn gedachten zijn overgenomen door onder andere Vladimir Solovyov. En dus wordt het Jeltsin Centrum vandaag door weldenkende politieke commentatoren op de staatstelevisie veroordeeld als het “Jeltsin Opruien Centrum”. De meeste bestuurders zijn nu in vrijwillige ballingschap in het buitenland.

De universiteiten worden gezuiverd van wat het nieuwe patriottische leiderschap van Rusland ziet als hun slechtste elementen. En zo gaat het op en neer in het land. Ik zal hier niet proberen te oordelen over de wettigheid of doeltreffendheid van de processen die aan de gang zijn. Maar dat ze plaatsvinden staat buiten kijf. Dat de zuiveringen populair zijn bij de brede Russische bevolking is ook onbetwistbaar.

De consolidatie van de Russische samenleving valt echter niet zozeer op door de troep die zij heeft verdreven, als wel door de hechtere banden die zij in de bevolking als geheel smeedt op basis van nieuw zelfvertrouwen en steun voor de oorlogsinspanningen in Oekraïne.

In eerdere essays heb ik melding gemaakt van het fenomeen van vrijwilligerswerk in de hele Russische Federatie om bijdragen in geld en natura te vragen en te verzamelen ter ondersteuning van de Russische soldaten op het slagveld. Ik sprak over de brieven van schoolkinderen aan de soldaten, over het voedsel en de kleding die door pas opgerichte lokale NGO’s naar het front werden gestuurd. Ik voeg hieraan toe het fenomeen van vrijwilligerswerk voor de strijd dat opmerkelijk is in omvang en in wie zich meldt. Hiertoe behoren Doemaleden, bestuurders en wetgevers uit oblasts die zich uitstrekken over heel Europees Rusland, over Siberië tot Kamtsjatka en het Verre Oosten. Deze vrijwilligers krijgen militaire training in gespecialiseerde eenheden, waaronder één met de naam “Akhmat” ter ere van de vader van de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov en onder zijn directe supervisie.

De tijd die Russische vrijwilligers in de Donbas doorbrengen, zelfs als zij niet rechtstreeks bij gevechten betrokken zijn, is niet zonder risico. Een week geleden hoorden we allemaal dat Dmitry Rogozin, voormalig ambassadeur van de RF bij de NAVO hier in Brussel en jarenlang hoofd van Roskosmos, bijna dodelijk gewond raakte. We weten niet welke taken hij als vrijwilliger uitvoerde in Donbas, maar we weten wel dat hij werd getroffen door een artilleriebarrage en dat hij een operatie moest ondergaan om metaalfragmenten uit zijn nekwervels te verwijderen.

Ondertussen hebben Russische steden, met Moskou en Sint Petersburg voorop, collectief mankracht bijgedragen aan de oorlogsinspanningen, iets waarover u niets zult lezen in The Financial Times. In de tijd sinds de mobilisatie in september, terwijl nog niet is voldaan aan de juiste voorwaarden voor een groot offensief tegen het Oekraïense leger, zijn de Russen druk bezig geweest met het voorbereidende werk om ervoor te zorgen dat er geen verdere Oekraïense doorbraken komen langs het 1000 km lange front, zoals in de oblast Kharkov in het late voorjaar. Ze hebben zich ingegraven en tweede en derde verdedigingslinies gecreëerd, bestaande uit goed uitgevoerde loopgraven en kleine bunkers. En wie deed veel van dit alles? De 20.000 gemeentearbeiders die door burgemeester Sobyanin van Moskou naar de Donbas zijn gestuurd en nog eens 10.000 burgers die door Petersburg zijn gestuurd.

Het nieuws over deze vrijwilligerswerkzaamheden heeft in heel Rusland gevoelens van trots losgemaakt. Tegelijkertijd is de veerkracht van het land tegenover de economische oorlogsvoering door het Westen voor iedereen duidelijk. Het import-vervangingsbeleid is een breed programma van herindustrialisatie geworden. Succesverhalen komen dagelijks in het nieuws.

De regering geeft goedkope kredieten aan startende fabrikanten om hen te stimuleren. Nu er nieuwe, goedbetaalde banen worden gecreëerd, is het geen wonder dat de werkloosheid in Rusland onder de 3% is gedaald. Dit alles bevordert het vertrouwen en de trots in de samenleving.

De andere kant van dezelfde medaille is de groeiende minachting voor Europa en het collectieve Westen. Het Russische nieuws brengt nauwkeurige, niet propagandistische berichtgeving over de energiecrisis, de ongebreidelde inflatie en de angst van de Europese bevolking. Dit, in combinatie met het vandalisme en de vernielingen aan Russische oorlogsmonumenten in de oostelijke staten van de EU, in combinatie met andere uitingen van Russofobie in Europa op cultureel en toeristisch gebied, heeft zelfs de tot nu toe westers georiënteerde Russische intelligentsia noodgedwongen tot patriotten gemaakt.

In mijn meest recente commentaar op de nieuwjaarsviering op de Russische staatstelevisie merkte ik op hoe de rekrutering voor de leidende kaders van Rusland in de toekomst waarschijnlijk zal komen van de helden op het slagveld van vandaag.

Als leidraad hiervoor kijk ik terug naar wat er gebeurde in de decennia na de lancering van Yuri Gagarin in een baan om de aarde. Degenen die na Gagarin kwamen, vestigden ook nieuwe records en prestaties in de ruimte die andere landen, waaronder de Verenigde Staten, pas jaren later dupliceerden. Deze omvatten de eerste vrouw in de ruimte, de eerste ruimtewandeling of de langste tijd in een baan om de aarde. Deze heldhaftige mannen en vrouwen kregen niet alleen ticker tape parades in de hoofdstad. Zij kregen zetels in de (grotendeels ceremoniële) wetgevende organen van de USSR.

We mogen verwachten dat de gedecoreerde soldaten van vandaag op dezelfde manier een voorkeursbehandeling krijgen en een plaats krijgen in de wetgevende en bestuurlijke organen van de Russische Federatie. Maar er valt tegenwoordig veel meer te verwachten in termen van promotie. Aangezien veldofficieren zeer praktische en nuttige ervaring hebben voor het leiden van commerciële ondernemingen, terwijl astronauten dat over het algemeen niet hadden en hebben, mogen we verwachten dat de gedecoreerde officieren een eervolle plaats zullen innemen in de top van de managerskaste in Rusland, naarmate het land zich vernieuwt en industrialiseert. Daar is niets bijzonders aan. Na de Tweede Wereldoorlog en na de Koreaanse Oorlog gingen de meeste topfuncties in Amerikaanse bedrijven naar veteranen.

Ik heb het gehad over herindustrialisatie. Maar er zijn ook andere veranderingen in Rusland die voortvloeien uit deze oorlog en die het gevolg zijn van de door de VS geleide sancties. Het gedwongen opgeven van Europa als zijn grootste economische partner heeft Rusland gedwongen de banden met China, India en het Mondiale Zuiden uit te breiden. Dit krijgt met tegenzin enige aandacht in The Financial Times en andere westerse media, die hebben bericht over de nieuwe infrastructuur die wordt aangelegd en gepland om de energie-export naar bijvoorbeeld China en India te vergroten. Een week geleden werd bekend dat een gasveld in Oost-Siberië via een pas voltooide 800 km lange pijpleiding nu rechtstreeks wordt aangesloten op de hoofdpijpleiding van Power of Siberia naar China.

In onze media wordt zelfs melding gemaakt van de verbazingwekkende samenwerking tussen Rusland en Iran om een logistiek Noord-Zuid-project te realiseren dat in 2000 voor het eerst werd gepland, maar nooit in de praktijk werd toegepast. Deze multimodale spoor-, rivier- en zeecorridor, die zich uitstrekt van Sint-Petersburg in het noorden tot Mumbai in het zuiden en Iran doorkruist, laat vandaag indrukwekkende eerste leveringen van graanvrachten zien en belooft de bevoorradingsketens in Eurazië ingrijpend te veranderen door de transittijden en -kosten sterk te verminderen.

De belangrijkste veranderingen binnen Rusland als gevolg van de oorlog in Oekraïne betreffen natuurlijk de buitenlandse betrekkingen. Onze media hebben al uitgebreid gespeculeerd over de Russisch-Chinese relatie, die zelf wordt omschreven als hechter dan een alliantie. Maar er zijn nieuwe commerciële, politieke en militaire betrekkingen tussen Rusland en Iran, tussen Rusland en Noord-Korea. En er is de Russische toenadering tot Afrika, Latijns-Amerika en Zuidoost-Azië, d.w.z. tot het Zuiden, met het oog op de de-dollarisering van de handel en de bevordering van een multipolaire wereldorde.

Deze laatstgenoemde veranderingen in de wereldhandel en de bevordering van een multipolaire wereld hebben, zoals gezegd, enige aandacht gekregen van deskundigen in het Westen. Wat nog gedaan moet worden, is ze koppelen aan de veranderingen binnen de Russische samenleving in verband met het nieuwe Russische zelfbewustzijn en vertrouwen waarover ik aan het begin van dit essay sprak. De westerse deskundigengemeenschap zal veel inhaalwerk moeten verrichten zodra haar verliefdheid op Zelensky’s nieuwe Oekraïne de vuilnisbak van de geschiedenis ingaat.

Copyright © 2023 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OEKRAÏNE CONFLICT DOSSIER

Russische staatsmedia maken video waarin Europeanen die Oekraïne blijven steunen, worden gewaarschuwd dat ze de volgende kerst hun huisdieren zullen opeten

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: