“Botsing der beschavingen” dreigt bij EU-verkiezingen

Geert Wilders is misschien nog maar het topje van de ijsberg.

Na de schokkende verkiezingsoverwinning van de anti-islampoliticus in Nederland, scannen Europese elites nerveus het politieke landschap op tekenen van wat komen gaat – inclusief verdere verrassende overwinningen van rechtse kandidaten, schrijft het extreem links-liberale nieuwsorgaan Politico.

Wat ze zien is genoeg om de rillingen over de rug te doen lopen van elk EU-liefhebbend, centristisch type: in bijna een dozijn Europese landen, waaronder Frankrijk en Duitsland, voeren hardline anti-immigratiepartijen, waarvan sommige extremer zijn dan Wilders, momenteel de peilingen aan, of op een nipte tweede plaats.

Europa’s strijd om illegale migratie en de kosten van levensonderhoud onder controle te krijgen is niets nieuws. Wat wel nieuw is, is de oorlog tussen Israël en Hamas, die de civiele spanningen in het hart van veel Europese landen met een grote moslimbevolking aanwakkert, vertellen analisten en hooggeplaatste politici aan POLITICO.

Terwijl pro-Palestijnse protesten tienduizenden mensen op straat brengen in steden van Londen tot Berlijn tegen een achtergrond van groeiende bezorgdheid over migratie, terrorisme en de economie, hoeven extreem-rechtse politici met een lange staat van dienst, zoals Wilders en Marine Le Pen in Frankrijk, de retoriek niet per se op te voeren.

De demonstraties hebben zeker in hun voordeel gespeeld en de extreem-rechtse leiders weten dit. Tijdens een debat voorafgaand aan de verkiezingen ventileerde Wilders: “Waar komen al deze mensen vandaan? Is dit mijn land?” woedend over protesten die ontsierd werden door vermeende incidenten van antisemitisme. Le Pen heeft ondertussen de angstige Joodse gemeenschap in Frankrijk het hof gemaakt, Israël luidruchtig gesteund en deelgenomen aan een mars tegen antisemitisme, ondanks de flagrante geschiedenis van haar partij.

Ze doen echter niet mee aan de kruistocht van de Zweden Democraten, die hebben opgeroepen om moskeeën plat te gooien. In plaats daarvan plukken ze de vruchten van de anti-establishment “merknamen” die ze in de loop van decennia zorgvuldig hebben opgebouwd in een poging om meer mainstream te lijken in de aanloop naar de EU-verkiezingen. In Nederland was het een bijna ingetogen Wilders die onverwacht naar de top van de Nederlandse peilingen sprong in de laatste dagen voor de algemene verkiezingen.

Maar het afzwakken van de politieke berichtgeving betekent niet dat extreem-rechtse leiders hun kernovertuigingen laten vallen en niet proberen een electoraat aan te spreken dat verder naar rechts opschuift.

“Het gaat verder dan immigratie … het is het gevoel van een botsing van beschavingen, het gevoel dat er wrijvingen zijn tussen de islam en het Westen,” zegt Jean-Yves Camus, een specialist van extreem-rechtse bewegingen in Europa voor de Jean Jaurès Stichting in Parijs.

“Het is een angst die tot uiting komt in de rechtervleugel van de conservatieven, waar de islam wordt gezien als strijdig met de Europese manier van leven … en waar Europa wordt gezien als een continent dat de controle over zijn grenzen is kwijtgeraakt.”

Met minder dan een jaar te gaan tot de kiezers in de EU een nieuw Parlement kiezen, doet deze onstuimige mix – het mengen van een migratiecrisis met opkomende angsten voor de politieke islam – de gevestigde partijen zweten.

Meedrijven op de golf

In de weken voorafgaand aan de verkiezingen van vorige week in Nederland voerde Wilders geen anti-islamcampagne en wakkerde hij ook geen woede aan tegen de pro-Palestijnse protesten in Europese steden.

Voor kiezers die zich zorgen maken over huisvesting en een vermeende botsing van beschavingen, kwam hij naar voren als de voor de hand liggende keuze.

“De crisis in het Nabije Oosten … speelde een beslissende en bijkomende rol,” schreef Christophe de Voogd, een specialist in Nederlandse politiek bij het Sciences Po instituut. Wilders’ partij, “de PVV, is historisch zeer pro-Israëlisch … En de pro-Hamas en antisemitische protesten verstoorden de zwijgende meerderheid die altijd sympathie heeft gehad voor Israël,” voegde hij eraan toe in het Franse dagblad Le Figaro.

Volgens Milan Nič, een onderzoeker bij de Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen, speelden de protesten een rol in de overwinning van Wilders, maar was zijn aandacht eigenlijk ergens anders op gericht. Extreem-rechtse bewegingen worden “slimmer met strategie”, aldus Nič. “Als ze er zeker van zijn dat ze hun kernstem niet zullen verliezen, bewegen ze naar het midden,” om “een paar extra procentpunten te winnen.”

Na Wilders is Le Pen het meest voor de hand liggende voorbeeld van een politicus die de vruchten hoopt te plukken van zijn politieke merk.

Na jarenlang te hebben gewaarschuwd voor “massale migratie” en de “fundamentalistische islam”, hoeft ze niet langer hard op die retorische trommels te slaan om kiezers te laten weten hoe ze zich voelt – integendeel. “We hoeven niet langer radicaal te zijn om gehoord te worden. Het is een beetje zoals Wilders, hij heeft geen grote stunts meer uitgevoerd in de laatste weken van zijn campagne,” zei een adviseur van Le Pen. “Hoe meer je de macht benadert, hoe meer je realistisch en pragmatisch moet zijn,” zei hij.

Een goed voorbeeld: toen een 16-jarige jongen werd vermoord bij een aanval waarbij Franse jongeren met een migrantenachtergrond betrokken waren tijdens een dorpsfeest in het dorpje Crépol in Zuid-Frankrijk, hekelde Le Pen “gewapende milities die razzia’s uitvoeren” en zocht ze bewust naar een Arabisch woord om te beschrijven wat er was gebeurd. Maar ze ging niet zo ver als haar nicht Marion Maréchal, die de aanval “anti-blank racisme” noemde, die de kiem legde voor een “burgeroorlog”, en de extreem-rechtse Reconquête leider Éric Zemmour, die het omschreef als “alledaagse jihad”.

Le Pen – die 41 procent van de nationale stemmen won in haar confrontatie met president Emmanuel Macron in 2022 – is aan een opmars bezig in de peilingen. Volgens een opiniepeiling van het Ifop die op 30 oktober werd gepubliceerd, ligt de voormalige advocate op koers om de tweede ronde van de volgende presidentsverkiezingen te bereiken en overtreft ze haar hypothetische centrumrechtse rivaal, ex-premier Édouard Philippe, met 6 procentpunten.

De mainstream partijen zeggen dat ze niet gedupeerd zijn door de tactieken van extreem-rechts. Voor de troepen van Macron was de beslissing van Le Pen om deel te nemen aan een mars tegen antisemitisme geen teken van normalisatie, maar een truc om het fragiele multiculturele evenwicht op te blazen van een land dat Europa’s grootste moslim- en joodse bevolkingsgroepen herbergt. Extreem-rechts probeert “een beschavingskwestie” te creëren rond de strijd tegen discriminatie, zei een afgevaardigde van de Renew partij, die anonimiteit werd verleend om een gevoelige kwestie te bespreken.

“Als ze slagen, hebben we een echt probleem, we zijn op weg naar een burgeroorlog,” voegde hij eraan toe.

De dreiging van terrorisme en het effect ervan op de kiezers zet ook de mainstream partijen op scherp. Op woensdag waarschuwde de Duitse binnenlandse inlichtingendienst dat de oorlog tussen Hamas en Israël heeft geleid tot een verhoogd risico op aanslagen.

Perfect Storm voor extreem-rechts

Voor verschillende analisten vormen immigratie, de oorlog tussen Hamas en Israël, de vermoeidheid bij de grote partijen en de onzekerheid over de oorlog in Oekraïne een ongekende sterrencombinatie voor extreem-rechtse partijen in Europa, nu veel van hen proberen het centrum te veroveren.

In Portugal heeft de extreem-rechtse partij Chega, die amper vier jaar geleden werd opgericht, haar steun zien groeien tot 13,5 procent. In Italië is premier Giorgia Meloni er misschien niet in geslaagd om het absolute aantal illegale migranten dat de kusten van haar land bereikt omlaag te brengen. Maar haar gevestigde anti-migratie standpunten hebben geholpen om haar populariteitscijfers op een benijdenswaardig niveau te houden.

In Duitsland dateren de meest flagrante openbare voorbeelden van anti-moslim en anti-migranten retoriek uit 2016 en 2017, toen de Alternative für Deutschland partij een expliciet anti-islam manifest aannam. Maar de poging om de partij te normaliseren heeft haar opkomst niet gestopt – integendeel. De AfD is nu de op één na grootste partij van Duitsland, ver voor de sociaaldemocraten van bondskanselier Olaf Scholz en achter de conservatieve CDU.

Pro-Europese, centrumrechtse partijen zijn er tot nu toe niet in geslaagd om de juiste reactie te vinden, door moeilijke vragen uit de weg te gaan of te proberen extreem-rechts te imiteren. In Nederland voerde de centrumrechtse VVD-partij hard campagne met beloften om de immigratie terug te dringen en zag haar aandeel in de stemmen krimpen.

“Als je campagne voert met migratiekwesties, hoe kun je Wilders dan verslaan? … En alle andere rechtse partijen waren na-apers, dus hij kon de steun uit hen zuigen,” zei Nič van de Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen.

In Frankrijk reageerde de regering traag op de aanslag in Crépol, ondanks de lokale verontwaardiging en de voortdurende berichtgeving op live nieuwszenders, en stuurde negen dagen nadat de gebeurtenissen plaatsvonden een regeringswoordvoerder naar de plek van de aanslag.

“Het is de perfecte periode om een doorbraak te maken, de populistische bewegingen komen op in andere landen, en in de VS met Donald Trump … is er het gevoel dat er iets gebeurt,” zei Nič.

Copyright © 2023 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

OMVOLKING DOSSIER

De mensen hebben er genoeg van: eerste Duitse dorp gooit “vluchtelingen” eruit

Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: