The Hunger Games is geen fictie meer

Toen “The Hunger Games” meer dan tien jaar geleden voor het eerst uitkwam, was de dystopie die erin werd voorgesteld meeslepend en geraffineerd, maar ook ongeloofwaardig. De laatste tijd vroeg ik me af hoe het zich staande hield en keek ik de eerste drie films opnieuw.

Mijn hemel, het was meer vooruitziend dan het in die tijd leek, inclusief de gelaagdheid van rijkdom, de decadentie van privileges, het misbruik van macht en de complicaties van verzet. Deze serie beslaat vele niveaus, maar lijkt me een van de meer onthullende fictieve verhalen die de overlapping voorspellen van materiële decadentie, wanhopige armoede en het gebruik van angst als propagandamiddel, schrijft Jeffrey A. Tucker.

Als politieke allegorie bestrijkt het hetzelfde intellectuele terrein als Aristoteles’ “Politiek”, Machiavelli’s “De Prins” en de Jouvenel’s “Over macht”, maar op een manier die indringender is voor lezers en kijkers, en bijzonder relevant voor onze tijd.

De hele serie gaat over het grootste conflict in de geschiedenis, dat tussen vrijheid en macht. Degenen die het geluk hebben om in District One, het centrum van het imperium, te wonen en om te gaan met de besten, eten goed, kleden zich op steeds belachelijker manieren (haar geverfd in onnatuurlijke kleuren), volgen alle trends, gaan naar de juiste feestjes en proberen mee te komen met de sociale scène.

Elk van de onderstaande districten vervult zijn toegewezen economische functie om het centrum in luxe te laten leven. De grenzen tussen de districten worden strikt gehandhaafd. Je plaats in de sociaal-politieke orde wordt bepaald door geboorteongelukken zonder brede economische mobiliteit.

Om de orde te handhaven en rebellie op afstand te houden, organiseren de leiders in District One een jaarlijks extravaganza dat mode, gewelddadige spelletjes en intense politieke boodschappen over de gevaren van rebellie combineert. Elk district moet twee willekeurige tributen naar de spelen sturen, waar ze het in een arena tegen elkaar opnemen in een strijd voor hun leven met slechts één winnaar, terwijl de mensen aan de top intens gefascineerd toekijken.

De pure toeschouwerskracht van het evenement is wat de elites psychologisch bindt aan de sociale en politieke structuur, terwijl de angst om opgeroepen te worden als tribuut voor de spelen de bevolking doordringt van de noodzaak om zich te schikken. Het scenario komt overeen met Carl Schmitt’s principe van het onderscheid tussen vriend en vijand in zijn “Concept of the Political”, dat volgens hem uiteindelijk door het vergieten van bloed werkelijkheid moet worden.

Degenen die het verhaal tot de laatste aflevering hebben gevolgd, hadden kunnen denken dat het probleem nogal grimmig was. Eén man, president Snow, had alle macht in handen. Hij was een wrede man en gebruikte alle middelen om zijn macht te behouden. Hij zat in het centrum van een hoofdstad die de districten van grondstoffen beroofde en macht hield door angst.

Als dat alles is wat er aan de hand is, is de oplossing duidelijk: president Snow moet weg. Met de bron van het probleem uit de weg, zal alles goed komen. Dit was de denkwijze van District 12-heldin Katniss Everdeen gedurende het grootste deel van de serie. En je kunt je voorstellen waarom ze dit zou geloven. Snow is een afschuwelijk figuur en hij was persoonlijk verantwoordelijk voor enorme wreedheden en misdaden. Hij verdient het om ten val te worden gebracht en het recht te zegevieren.

Bovendien veronderstelt ze dat iedereen die ze kent haar visie op het einddoel deelt: een normaal leven zonder onderdrukking, zonder geweld, zonder plundering, zonder starre geografische en kastenindelingen en zonder op televisie georchestreerde doodswedstrijden om de bevolking angst aan te jagen.

Onder de oppervlakte was er meer aan de hand. De hoofdstad van Panem was een autocratie, maar ook het centrum van een natiestaat, wat wil zeggen dat de bureaucratie, het administratieve apparaat, een staand leger, een mediaonderneming en de heersmethoden de dood van de leider konden overleven. Dit is het verschil tussen een persoonlijke staat en een natiestaat. Het machtsapparaat van de natiestaat streeft naar onsterfelijkheid, een voortdurend leven ongeacht wie er aan het hoofd staat.

President Snow is de paranoïde alleenheerser die, zo ontdekt Katniss, zelf gevangen zit in een systeem dat hij in stand moet houden terwijl hij op zoek is naar een opvolger. Er zijn massa’s in de hoofdstad die zich moeten vermaken, potentiële verraders binnen zijn eigen gelederen en opstanden die voortdurend de kop opsteken. Hij weet zeker dat zijn heerschappij fragiel is en dat een ijzeren hand de enige manier is om dit instabiele systeem in stand te houden.

Een ander probleem is dat het systeem zelf aantrekkelijk is voor concurrenten die niet zozeer naar vrijheid als zodanig verlangen, maar eerder naar de heerschappij. Het probleem van het creëren van een wereld zonder macht wordt dus ingewikkelder dan het omverwerpen van de bestaande alleenheerser.

In elke revolutionaire situatie zijn degenen die het meest gemotiveerd zijn om het doel te bereiken, degenen die zelf de macht willen hebben. Zolang de machinerie van legaal geweld bestaat, zullen er mensen zijn die proberen er controle over te krijgen en, zoals Hayek zei, zijn het meestal de ergsten die de top bereiken en hun leven lang proberen daar te komen. Daarom vormen niet alleen degenen die regeren, maar ook degenen die willen regeren een bedreiging voor de vrijheid. Dit is hoe het bestaan van machtige natiestaten uiteindelijk meerdere lagen van gevaren creëert.

Dit is het verhaal van hoe Rousseau Robespierre werd, hoe het Russische liberalisme het bolsjewisme werd, en hoe zoveel verdienstelijke bewegingen tegen kolonialisme en corporatisme zijn geëindigd in dictatuur, tirannie en hongersnood.

Iedereen die een einde wil maken aan onderdrukking moet zijn of haar ogen open houden voor degenen die de chaos en verwarring van politieke omwentelingen zouden willen gebruiken om in de toekomst de macht te grijpen en uit te oefenen. Dit is wat Katniss te weten komt als ze geleidelijk ontdekt dat haar vroegere bondgenoten bedreven waren in het voeren van oorlog, de status die gepaard gaat met leiderschap op prijs stelden, en zelf graag de staatsmacht wilden uitoefenen.

Ze ontdekt deze duistere waarheid over de rebellenlegers wanneer de leider zelf toegeeft dat ze van plan is om de Hongerspelen te behouden als controlemechanisme na een succesvolle staatsgreep.

Door deze schokkende onthulling leert Katniss die grote les uit de geschiedenis: het zijn niet alleen despoten die op afstand moeten worden gehouden, maar ook degenen die er het meest hartstochtelijk naar streven om despoten omver te werpen. Om vrijheid te realiseren heb je meer nodig dan alleen afkeer van degenen die de touwtjes in handen hebben; je hebt de opkomst van de liefde voor echte vrijheid zelf nodig en een systeem dat die vrijheid bewaakt tegen elke poging om haar omver te werpen.

Zodra Katniss doorheeft wat er om haar heen gebeurt, moet ze een beslissing nemen. Houdt ze zich aan de dictaten van de steeds meer gecentraliseerde revolutionaire krachten of slaat ze een andere weg in en gaat ze haar eigen weg? De urgentie van deze beslissing is wat “The Hunger Games” verandert van een eenvoudige manicheïstische strijd tussen een goed en een kwaad in een levensechte versie van een Massive Multiplayer Online Game.

Er zijn veel toepassingen van dit principe in de geschiedenis, maar één ervan kan betrekking hebben op het buitenlands beleid van de Verenigde Staten. In de jaren 1980 probeerden de Verenigde Staten de Sovjets uit Afghanistan te verdrijven door islamitische fundamentalisten te steunen, die toen “vrijheidsstrijders” werden genoemd, en ze kregen wapens en massale logistieke steun. Na het vertrek van de Sovjets groeide de opstand geleidelijk uit tot de Taliban, die met ijzeren hand regeerden en na 9/11 omver werden geworpen, wat leidde tot 20 jaar bezetting door de VS, wat de wrok onder de bevolking aanwakkerde, en een uiteindelijke deal die de Taliban weer de leiding gaf, die hun heerschappij handhaven met het wapentuig dat de Verenigde Staten in een chaotische terugtrekking achterlieten.

Dat is een samenvatting van drie decennia ongelooflijke dwaasheid.

Deze saga viel samen met een vergelijkbare situatie in Irak na 2003, na een decennium van embargo’s, bombardementen met tussenpozen en strenge sancties. De omverwerping van de eens geallieerde dictator Saddam Hoessein bracht geen vrijheidslievende constitutionalisten aan de macht, maar eerder een sjiitische meerderheid die op haar beurt de soennitische minderheid onderdrukte die Hoessein had vertegenwoordigd. De soennitische opstand tegen de Iraakse staat veroorzaakte een bloedige burgeroorlog in Irak die uiteindelijk oversloeg in de opstand tegen de Syrische leider Bashar al-Assad en muteerde in Islamitische Staat. In de loop van 25 jaar veranderde Irak van een verslagen en relatief rustige staat in een broeinest van armoede, geweld en haat.

We spoelen door naar het geval Libië, waar de omverwerping van een andere dictator, Muammar Kadhafi, leidde tot wat leek op een populistische terugslag, maar in werkelijkheid deel uitmaakte van een reeks “kleurenrevoluties” die de sociale media en de reguliere pers manipuleerden om de prioriteiten van het Amerikaanse buitenlandse beleid te volgen. In combinatie met alle andere interventies en naast een heimelijke poging om de Syrische overlord op te starten, zag de volgende fase de verspreiding van ISIS in een opstand in de hele regio die regionale heerschappij beoogde door middel van bloedvergieten, die uiteindelijk werd neergeslagen door de regering Trump.

Het punt is dat pogingen om de wereld te zuiveren van een bestaand kwaad het zeer riskante vooruitzicht oproepen om er nog meer te creëren. En het gaat niet alleen om buitenlandse regimes. Een bekende eigenschap van democratie is dat de drang om een groep leiders eruit te schoppen noodzakelijkerwijs gekoppeld is aan het aan de macht brengen van een andere groep. Die laatsten zijn vaak niet beter en soms slechter dan de eersten. Dit is een van de redenen voor zoveel politieke nostalgie in de Amerikaanse politiek: een terugblik geeft bijna altijd een beter beeld dan een blik op het heden.

De eenvoudige les van “The Hunger Games” is dat machtige mensen verschrikkelijke dingen kunnen doen. We moeten ons verzetten om ze te stoppen. De meer gecompliceerde les is dat machtige instellingen zelf corrupt zijn en dat er altijd mensen zonder morele scrupules zullen zijn die bereid zijn om de mantel der macht op zich te nemen.

Dat is precies de reden waarom de Founding Fathers zo hard hebben geworsteld om een raamwerk voor heerschappij op te zetten dat als eerste prioriteit de rechten en vrijheden van het volk garandeerde: een Republiek, als het volk het kan behouden.

Vandaag de dag is iedereen het erover eens dat de Verenigde Staten aan de vooravond staan van iets kolossaal, omdat het bestaande onevenwicht eenvoudigweg niet houdbaar is op meerdere niveaus. De hamvraag is altijd: in wat voor soort samenleving willen we leven? Iedereen heeft vandaag een duidelijk en overtuigend antwoord op die vraag nodig. We kunnen niet meer aan de zijlijn blijven staan om de actie van buitenaf te bekijken, zoals toeschouwers in The Hunger Games.

Aan het einde van de film zien we Katniss zonder gevechtsuitrusting, zittend in het gras, bij haar thuis, badend in het zonlicht, bezig met haar eigen leven, haar eigen persoonlijke visie op vrijheid cultiverend, buiten de schijnwerpers. Ze regeert over zichzelf, niet over anderen, en heeft weer een normaal leven. Misschien biedt die scène wel de beste les van allemaal.

Copyright © 2024 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

“Hunger Games” – dystopische filmficties zullen spoedig werkelijkheid worden

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: