Onze wereld van oorlogen, onze oorlog van werelden

Het is al enkele jaren geleden dat veel mensen zich het spookbeeld begonnen voor te stellen van een Derde Wereldoorlog in de nabije of middellange toekomst. Deze manier van denken is vooral gebruikelijk sinds de VS, vastberaden en doelgericht, Rusland uitlokte om in februari drie jaar geleden in Oekraïne in te grijpen. Een paar weken later verdedigde president Biden zijn beslissing om de overdracht van gevechtsvliegtuigen aan het regime in Kiev te blokkeren met de beroemde opmerking: “Dat betekent de Derde Wereldoorlog.”

Het is nu duidelijk, als het toen al niet duidelijk was, dat het Witte Huis van Biden al was begonnen met het spelen van een roekeloos spelletje met de Russen. Kiev heeft nu eskaders F-16’s in de lucht, Abrams tanks op de grond en Patriot raketten die de wacht houden. Hetzelfde verhaal. Toen Biden (of wie dan ook in zijn naam beslissingen neemt) midden november Oekraïne toestemming gaf om langeafstandsraketten op Rusland af te vuren, kwamen de waarschuwingen voor de Derde Wereldoorlog al snel. “Joe Biden probeert op gevaarlijke wijze een Derde Wereldoorlog te beginnen,” zei Marjorie Taylor Greene, de Republikein uit Georgia, op ‘X.’ Je hoorde soortgelijke opmerkingen van het Kremlin en de Russische Doema, schrijft Patrick Lawrence.

Het risico van een nieuw mondiaal conflict kan nauwelijks duidelijker zijn nu 2024 plaats maakt voor 2025. Een gedegen overzicht van onze geopolitieke omstandigheden vertelt ons dat het imperium, dat steeds wanhopiger wordt nu zijn hegemonie wordt uitgedaagd, in feite klaar is voor beslissende confrontaties met elke macht die zijn langdurige maar afbrokkelende primaat bedreigt. Zoals ik de afgelopen jaren herhaaldelijk heb betoogd, concludeerden de beleidskliekjes in Washington dat ze een shoot-the-moon moment hadden bereikt toen ze de VS committeerden aan de proxyoorlog in Oekraïne, een totale operatie om de Russische Federatie ten val te brengen. We moeten deze overmoedige ambitie nu lezen als onderdeel van een groter verhaal, een wereldwijd verhaal, een verhaal van oorlog waar je ook kijkt.

Maar we moeten verder kijken dan alle gedachten dat we aan de rand staan van een “Derde Wereldoorlog” van het soort dat de vorige eeuw getekend heeft. De uitdrukking verdoezelt meer dan hij onthult. Het zet ons aan om het verleden te doorzoeken om ons heden te begrijpen en – zoals met zoveel van onze nieuwe eeuw het geval is – hebben we niet veel aan het verleden. Op een bepaald moment – ik zou zeggen na de aanslagen van 11 september 2001 – zijn we onbekend terrein binnengetreden. De wereld is in oorlog, ja, maar onze oorlogen zijn van een ander soort door de technologieën en methoden die gebruikt worden om ze te voeren – om nog maar te zwijgen van de doelstellingen van degenen die ze beginnen. De aard van de macht en de manier waarop die wordt uitgeoefend zijn veranderd. Alles bij elkaar is de omvang van onze oorlogen – en ik ben altijd voorzichtig met deze term – ongekend.

Of je het nu leuk vindt of niet, we schrijven geschiedenis, om het anders te zeggen. En wanneer iemands tijd geschiedenis schrijft, is er geen sprake van herhaling of verwijzing naar de geschiedenis, omdat de gebeurtenissen van die tijd geen parallel hebben in het verleden. De twee wereldoorlogen werden gevoerd ter verdediging van de democratie en eindigden met onderhandelingen na beslissende overwinningen op het slagveld. De oorlogen waar we nu getuige van zijn – laten we hier heel duidelijk over zijn – vernietigen de democratie en degenen die deze oorlogen voeren maken heel duidelijk dat ze niet van plan zijn om ook maar iets te onderhandelen met degenen die ze tot tegenstanders hebben gemaakt. Dit is een slecht voorteken voor het karakter van de transformatie die komen gaat.

De oorlogen die ons teisteren – in Europa, in West-Azië, in Oost-Azië – zijn talrijk. Met of zonder militaire inzet, ze zijn al begonnen. Maar om ook maar een stapje terug te doen, ze lijken mij één te zijn. Dit is een oorlog tussen een macht die een half millennium heeft geheerst zonder serieuze uitdaging en de machten, niet-westerse machten, die de 21e eeuw voortstuwt in naam van mondiale gelijkheid. De ene is aan het vervagen, de andere is in opkomst. De wereld is in oorlog, en het is een oorlog van werelden.

Als ik twee woorden had om uit te leggen waarom de wereld er zo gevaarlijk voorstaat, dan zou ik zonder moeite kunnen kiezen voor “het Westen”. Ik heb verwezen naar de geschiedenis. Laten we er in dit verband eens in rondkijken.

Het begrip “het Westen” is minstens zo oud als Herodotus, de kroniekschrijver van de Perzische oorlogen, die de scheidslijn tussen het Westen en de rest als denkbeeldig beschreef. De term heeft in de loop der eeuwen vele betekenissen gekregen. Maar in de 19e eeuw werd het Westen voor het eerst gezien als een moderne politieke constructie. Dit was een reactie op het moderniseringsproject dat Peter de Grote begin 1700 in gang had gezet. Dus “het Westen” was vanaf het begin defensief, gevormd als reactie. Er zat ook iets onbewust in. Rusland was het Oosten, met gemeenschappelijke vormen van sociale organisatie en een duister, irrationeel boerenbewustzijn, pre-Cartesiaans en antiwesters tot in de kern – en dus een impliciete bedreiging, nooit een andere.

Hier is de Tocqueville, in het eerste deel van Democracy in America, dat hij in 1835 uitbracht:

Een tiental jaar later maakte Sainte-Beuve, de historicus en criticus, een gewaagder verhaal:

Even later was Jules Michelet, de gevierde historicus, de eerste die opriep tot “een Atlantische unie,” waarmee een trans-Atlantische unie werd bedoeld. Michelet, het is de moeite waard om op te merken, maakte duidelijk dat hij de Russen als onmensen beschouwde. Zo kwam het dat tegen de jaren 1870 “het Westen” zoals wij dat kennen volledig in opkomst was, net als “het Oosten” als de Atlantische wereld’s grote Andere.

Ik heb geen idee waarom de Fransen zo vooruitziend waren in deze kwestie, maar het is onmogelijk om niet onder de indruk te zijn van hun vooruitziende blik. Sainte-Beuve had het bij het rechte eind toen hij een wereldomvattende strijd voorspelde waarvan nog niemand had gedroomd. Het is onze vloek dat we dit vandaag meemaken, 177 jaar nadat hij zijn observaties deed.

Tegelijkertijd moeten we de fouten en tekortkomingen van deze schrijvers erkennen. Het beschaafde versus het wilde thema komt helaas in al deze geschriften voor. De Tocqueville verwoordde dit in termen van tegenstellingen:

Dit is niets meer dan onhandig, Westers georiënteerd materiaal – zodanig schadelijk dat het sindsdien het gangbare denken tot in het Witte Huis van Joe Biden heeft bepaald. En de Franse zieners van het midden van de 19e eeuw zagen niet – het kon niet anders, moeten we zeggen – dat de botsingen waarover Sainte-Beuve schreef vele vreemde vormen zouden aannemen en zich tot ver buiten tsaristisch Rusland zouden uitstrekken.

Craig Murray, voormalig Brits ambassadeur in Centraal-Azië en nu een toegewijd criticus van het Westerse beleid, publiceerde midden december een stuk onder de kop “De democratie in Europa afschaffen.” Hierin beschreef hij de effectieve ontzegging van het kiesrecht van een half miljoen Moldavische kiezers die in Rusland woonden toen er afgelopen herfst presidentsverkiezingen werden gehouden. Vervolgens gaat hij in op het geval van Georgië, waarvan de president, die het grootste deel van haar leven Frans staatsburger is geweest, nu botweg weigert haar ambt neer te leggen ondanks haar nederlaag in de verkiezingen van dit jaar. En dan neemt hij Roemenië onder de loep, waar rechtbanken onlangs de winnende presidentskandidaat diskwalificeerden op de volstrekt speculatieve gronden dat hij mogelijk geprofiteerd zou hebben – ik herhaal: geprofiteerd zou hebben, er is geen bewijs voor – van social mediacampagnes die gunstig waren voor Rusland.

Murray heeft gelijk om deze gebeurtenissen samen te behandelen. Bij alle drie gaat het om door het Westen geïnspireerde politieke en institutionele corruptie om Russofobe leiders te installeren die voorstander zijn van banden met de Europese Unie, ongeacht de voorkeur van de bevolking. Dit is oorlog onder een andere naam, op zijn manier net zo wreed zo niet gewelddadig als de proxyoorlog in Oekraïne. Het is een theater in de oorlog der werelden die ons teistert.

West-Azië is een ander theater. Er is nog steeds discussie over de vraag of Israël het beleid van de VS in de regio bepaalt of dat de VS Israël als hun cliënt beheren. Ik blijf van de laatste overtuiging, zoals ik hier en hier duidelijk heb gemaakt. Israël is de grote begunstigde nu Syrië, een seculiere natie, ten prooi is gevallen aan opportunistische jihadisten. Alles wijst erop dat Iran de volgende is op het lijstje van de zionistische staat. Maar het gaat er hier om het opzienbarende tempo van de gebeurtenissen in West-Azië te begrijpen als onderdeel van de grotere zoektocht van Washington om de hele wereld onder zijn imperiale controle te brengen.

Is oorlog met China onvermijdelijk? Ik ben er niet zeker van dat dit nog de meest interessante vraag is. Als we beginnen te tellen vanaf de door de VS gepleegde coup in Kiev in februari 2014, duurde het acht jaar voordat een oorlog die weinigen konden zien uitmondde in een open conflict. Het lijkt mij dat we in het geval van China in 2014 zijn of daaromtrent.

Een jaar geleden voorspelde een prominente generaal dat de VS tegen 2027 in oorlog zou zijn met de Volksrepubliek. Defense News, dat een betrouwbare weergave is van het officiële denken, meldt nu dat oorlog het jaar daarop “een fixatie is in Washington.” Net voor Kerstmis meldde Military Times dat het Witte Huis van Biden $570 miljoen aan nieuwe militaire steun aan Taiwan heeft goedgekeurd; het Pentagon kondigde tegelijkertijd $300 miljoen aan nieuwe militaire verkopen aan. Dit zijn grote getallen in de context van Twain. Peking maakte onmiddellijk krachtig bezwaar.

Zeg eens, moeten we ons blijven afvragen of oorlog met China onvermijdelijk is? Of moeten we concluderen dat er al een nieuw theater in onze wereldoorlog is geopend?

Yanis Varoufakis, die wijze man uit Athene, publiceerde op 19 december een stuk in Project Syndicate onder de kop “Het Westen is niet stervende, maar werkt eraan.” “De westerse macht is sterker dan ooit,” begint Varoufakis. Maar vervolgens stelt hij dat de VS en haar trans-Atlantische klanten zichzelf van binnenuit aan het vernietigen zijn:

Democratische processen, met andere woorden, sociale of economische gelijkheid in welke maatstaf dan ook, elke gedachte aan het algemeen belang, de rechtsstaat – alles is opgegeven omdat het geen nut meer heeft. Dit is niet de triomf van de heersende klassen: Het zijn de regerende klassen die hun samenlevingen en dus zichzelf vernietigen. Dat is in het kort de zaak van Varoufakis.

Ik kan het er nauwelijks krachtiger mee eens zijn. Het Westen heeft, precies zoals de oude Franse filosofen hadden voorspeld, het afgelopen jaar de Ander aangesproken en op beslissende wijze zijn macht laten zien. Maar macht en kracht zijn twee verschillende dingen, zoals ik al lang benadruk. Binnenlands verval, deïndustrialisatie, welig tierende armoede en ongelijkheid, gecultiveerde onwetendheid, verslavingen aan zelfbedrog, de totale afwezigheid van enige vorm van binnenlandse consensus aan beide zijden van de Atlantische Oceaan: dit is van voorbijgaand belang voor het gedrag en de belangen van het imperium. Maar op de middellange afstand komen naties die alleen op macht vertrouwen en de bronnen van kracht verwaarlozen in een neerwaartse spiraal terecht die zichzelf versnelt.

Amerika verliest in onze wereld van oorlogen en onze oorlog van werelden. Ik zie niet het tegendeel als we de lange duur van de geschiedenis in ogenschouw nemen. Maar we moeten onmiddellijk opmerken dat Amerika zich nog nooit heeft overgegeven in een oorlog of heeft onderhandeld vanuit een positie van zwakte.

We kunnen Vietnam als een uitzondering beschouwen, maar de Amerikanen gaven hun oorlog tegen de Vietnamezen pas op toen ze bij de dramatische opkomst van Saigon in april 1975 wanhopig werden gedwongen om in helikopters vanaf het dak van de Amerikaanse ambassade te vertrekken. Misschien is Afghanistan ook zo’n geval, maar volgens mij blijft Washington met andere middelen oorlog voeren tegen Kabul.

De vraag blijft in het groot net als in Oekraïne: wat gebeurt er als een grote maar afnemende mogendheid een oorlog verliest, de meest beslissende oorlog, die ze zich niet kan veroorloven te verliezen? We zijn hier nog niet eerder geweest. De geschiedenis biedt weinig houvast.

Copyright © 2024 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Klaar of niet, een apocalyptische wereldoorlog staat voor de deur

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: