Er was eens een Pax Americana

We spreken vaak over het collectieve Westen, Hegemon, Zeemacht en Beschaving van de Zee in relatie tot de Verenigde Staten van Amerika. Het is noodzakelijk om goed te begrijpen wat de oorsprong is van deze geopolitiek bepalende macht voor de wereldorde.

Wie de oorlog wint, dicteert de regels

Laten we meteen een empirisch onbetwistbare feitelijke waarheid duidelijk maken: wie de oorlog wint, dicteert de regels van de naoorlogse orde. Wie wint, schrijft geschiedenis. Of we het nu leuk vinden of niet, de verslagenen hebben nooit veel beslissingsbevoegdheid gehad (wat niet wil zeggen dat ze zich niet goed konden organiseren om wraak te nemen en terug aan de macht te komen – maar dat is een andere zaak), schrijft Lorenzo Maria Pacini.

De Tweede Wereldoorlog eindigde met de overwinning van de Verenigde Staten van Amerika als de eerste, onverslagen en overheersende macht. Van daaruit volgde een uitbreiding van de Amerikaanse invloed toto orbe terrarum in alle opzichten (cultureel, economisch, militair, politiek).

De twintigste eeuw was de “Amerikaanse eeuw”. Bijna de hele wereld nam de vorm aan die de VS eraan wilde geven. De tweede helft van de eeuw werd gekenmerkt door het spanningsloze conflict van de Koude Oorlog, dat eindigde – als dat echt zo was – met de ineenstorting van het politieke systeem van de Sovjet-Unie en het begin van de unipolaire fase van Amerikaanse wereldheerschappij. Die periode wekte in het Westen veel optimisme op over een nieuwe wereldorde, die het einde markeerde van de militaire en ideologische rivaliteit van de 20e eeuw. Er lagen twee mogelijkheden in het verschiet: een systeem gebaseerd op machtsevenwicht en egalitaire soevereiniteit, of een door de VS geleide liberale hegemonie gebaseerd op de waarden van de democratie. De eerste benadering riep eeuwigdurende conflicten op, terwijl de tweede duurzame vrede en wereldwijde stabiliteit beloofde.

De Amerikaanse hegemonie, die na de Tweede Wereldoorlog al dominant was in de trans-Atlantische regio, werd gezien als een model van vrede en welvaart. Door de ineenstorting van de Sovjet-Unie verdween echter de rechtvaardiging voor een wereldorde die was gebaseerd op machtsevenwicht en werden de Verenigde Staten gedreven in de richting van een missie van erkende hegemonie om de opkomst van nieuwe rivalen te voorkomen. De Amerikaanse suprematie, zoals verklaard door minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright, werd “onmisbaar geacht om de stabiliteit in de wereld te waarborgen.”

Dit was de Pax Americana: de VS zou zorgen voor een periode van welvaart en wereldvrede – al aan het einde van de Tweede Wereldoorlog – door de controle over de hele wereld uit te breiden. Een vrede voor Amerika stond gelijk aan een vrede voor de hele wereld; een oorlog voor Amerika zou een oorlog voor de hele wereld betekenen. Het verklaarde doel om een vreedzame wereld op te bouwen rechtvaardigde vaak imperialistische benaderingen en onthulde de tegenstrijdigheden van het hegemoniale project.

Stel dit paradigma als een axioma van redeneringen in internationale betrekkingen en geopolitieke programmering, en zie, alles kreeg een nieuwe betekenis. De wereld was geformatteerd en de “controlekamer” bevond zich nu in Washington.

De tijd van ideologieën

Het was de tijd van de ideologieën. In de “korte eeuw” was alles snel veranderd. Het grote wereldschaakbord werd voortdurend opgeschud en herschikt. De botsing tussen het Westerse blok en het Oostblok – of Sovjetblok – kenmerkte alle concepten van de politiek van elk land op een extreem krachtige manier.

In de jaren negentig domineerden twee visies het debat over de wereldorde: die van Francis Fukuyama en die van Samuel Huntington. Fukuyama zag in zijn beroemde boek The End of History een toekomst voor zich waarin liberale democratie en kapitalisme universeel zouden zegevieren, wat zou leiden tot eeuwigdurende vrede onder leiding van de Verenigde Staten: hij stelde dat economische onderlinge afhankelijkheid, democratische hervormingen en gedeelde instellingen de wereld zouden verenigen rond gemeenschappelijke waarden, die natuurlijk Amerikaanse waarden waren. Elk ander beschavingsmodel zou irrelevant zijn geweest, want de Geschiedenis was voltooid, er zou niets meer zijn om over te schrijven. Huntington schreef daarentegen The Clash of Civilizations, waarin hij voorspelde dat de wereld zou worden opgedeeld in verschillende culturele blokken op basis van burgerlijke, religieuze en economische identiteiten. Individualisme en mensenrechten waren volgens hem eigen aan het Westen en niet universeel. Zijn theorie ging uit van een toekomst die gekenmerkt werd door conflicten tussen beschavingen, aangewakkerd door het verval van de Westerse hegemonie en de opkomst van alternatieve machten, vooral in confucianistische en islamitische samenlevingen.

De invloed van Fukuyama’s ideeën vormden de westerse politiek na de Koude Oorlog en rechtvaardigden de expansie en het exceptionalisme van de Pax Americana. Exceptionalisme dat een van de meest pragmatische “waarden” van de VS is geweest: er zijn regels en alleen wij mogen die breken, wanneer we maar willen, hoe we maar willen en zonder aan iemand verantwoording te hoeven afleggen.

De geschiedenis kent echter niet slechts één speler: andere landen, zoals Rusland, hebben ervoor gekozen om gefascineerd te zijn door Huntingtons voorstel – confronterend, zeker, maar nog niet “definitief”. In Rusland heeft dit debat diepe wortels, gekoppeld aan de historische rivaliteit tussen westerlingen en slavofielen. In de jaren ’90 probeerde Rusland aanvankelijk toenadering te zoeken tot het Westen, maar de mislukking van het Westen om het te integreren versterkte het idee van een aparte Russische beschaving, culminerend in het standpunt van Vladimir Poetin dat geen enkele beschaving kan claimen superieur te zijn.

Een kwestie van ideologieën, inderdaad, een low-profile maar zeer waardevolle strijd waarin de stappen van de nieuwe eeuw die begon, zouden worden bepaald. Deze meningsverschillen benadrukten de spanning tussen universalistische aspiraties en onderscheidende culturele identiteiten, die de geopolitieke conflicten van de 21e eeuw bepalen.

Bouwen aan Pax Americana tegen elke prijs

Washington promootte een wereldorde gebaseerd op de Pax Americana, een liberale hegemonie die het succes weerspiegelde van het vreedzame en welvarende trans-Atlantische systeem dat door de Verenigde Staten was gecreëerd tijdens het conflict met de Sovjet-Unie. Het stelde voor om dit model wereldwijd uit te breiden en noemde als voorbeelden Duitsland en Japan, die van militaristische en imperialistische naties werden getransformeerd in “vreedzame” – of beter gezegd verslagen – democratieën onder invloed van de VS. Maar het succes van deze transformaties werd mogelijk gemaakt door de aanwezigheid van een gemeenschappelijke tegenstander, Rusland, en de geschiedenis van Latijns-Amerika suggereerde dat de Amerikaanse hegemonie niet altijd synoniem was met vooruitgang en vrede.

Charles Krauthammer beschreef de periode na de Koude Oorlog als een “unipolair moment,” gekenmerkt door Amerikaanse dominantie, waarin de nieuwe Hegemon de regels dicteerde en de anderen weinig keus hadden. Hoewel hij erkende dat er onvermijdelijk weer een multipolaire situatie zou ontstaan (tegenwoordig kunnen we spreken van “multipolarisme”), geloofde hij dat het noodzakelijk was om de unipolariteit uit te buiten om tijdelijke vrede te garanderen en een terugkeer naar turbulente periodes te voorkomen. Er was echter een zwak punt: het was onwaarschijnlijk dat de Verenigde Staten vrijwillig afstand zouden doen van hun dominante rol. In plaats daarvan gaven ze er de voorkeur aan om elke bedreiging met geweld het hoofd te bieden, gevoed door een obsessie voor hun eigen historische grootsheid. Het is een rakettenkwestie: wie hem groter heeft, wint. Laten we niet vergeten dat de VS het strategische concept van afschrikking uitvond, juist door het atoomwapen dat ze in handen hadden, waardoor de wereld in een klimaat van constante angst en risico’s terechtkwam waarin we vandaag de dag nog steeds leven.

Het is evenzeer waar dat veel Amerikanen een ontmanteling van het Amerikaanse imperium wensten en een minder interventionistisch buitenlands beleid voorstelden dat gericht was op binnenlandse uitdagingen: het opgeven van de rol van supermacht zou de Verenigde Staten in staat stellen om hun samenleving te versterken door economische, industriële en sociale problemen aan te pakken. Walter Lippmann stelde dat een volwassen grootmacht wereldwijde kruistochten moest vermijden en het gebruik van macht moest beperken om interne stabiliteit en samenhang te behouden. Zoiets als een “goede hegemoon.” Maar dit is niet het geval geweest.

Het begrip “goede hegemoon” is bekritiseerd vanwege het risico van corruptie dat inherent is aan de macht zelf. John Quincy Adams waarschuwde dat het zoeken naar vijanden om tegen te vechten de Verenigde Staten zou kunnen veranderen van een kampioen van de vrijheid in een wereldwijde dictator. Op dezelfde manier verzette president Kennedy zich in 1963 in zijn toespraak aan de Amerikaanse Universiteit tegen een Pax Americana die met wapens zou worden opgelegd. In plaats daarvan riep hij op tot een echte en inclusieve vrede die de wereldwijde menselijke vooruitgang zou bevorderen en die hij “De vrede aller tijden” noemde. Een ideaal dat in de vergetelheid van het collectieve geheugen is geraakt.

Amerikaanse hegemonie is de conditio sine qua non voor een Pax Americana. Het universalisme dat deze hegemonie kenmerkt staat geen enkele korting toe. Ongelijkheid tussen wereldmachten is uitgebuit als een spil om de Amerikaanse winsten en bestuurlijke expansie te vergroten ten koste van zwakkere landen. Neoliberaal gezien zit hier geen fout in. Alles is heel consequent. De strijd van de sterkste om alle kleinsten te vernietigen. Niet alleen degene die het meest produceert en verdient wint, maar degene die de macht kan behouden om het meest te produceren en te verdienen wint.

Een hegemoniaal systeem heeft interne stabiliteit nodig zonder welke het niet kan overleven. Een koninkrijk dat in zichzelf verdeeld is, kan niet functioneren. Dit geldt zowel voor de economie als voor de politiek. Het is essentieel dat het ideologische paradigma niet verandert, dat macht altijd kan worden begrepen en overgedragen, van leider op leider, zoals het met succes is gevestigd. Want de “vrede” van de oude Romeinen was een vrede die werd gegeven door het handhaven van politieke controle tot aan de uiteinden van het rijk, wat alleen mogelijk was door een solide militair bestuur.

De Amerikanen hebben niets uitgevonden. Om echt controle te hebben (realpolitik) moet je militaire controle hebben. Tegenover een atoombom is redeneren over politieke filosofieën weinig waard. De VS weten dit heel goed en hun concept van de Pax is altijd ondubbelzinnig gebaseerd geweest op militaire suprematie en de handhaving ervan.

Er veranderde iets toen in het eerste decennium van de jaren 2000 nieuwe polen, nieuwe beschavingsstaten, begonnen te verschijnen die alternatieve modellen van het wereldleven promootten. De V.S. begon haar macht te zien afnemen, dag na dag, tot vandaag, waar het Westen minder waard is dan de “rest van de wereld”, de V.S. niet langer haar “exclusieve” status heeft, en we er zelfs niet zo zeker van zijn dat ze dan nog zo sterk is dat ze de wereld kan controleren. De geometrieën veranderen opnieuw. Welke Pax voor welke grenzen van welk imperium?

Is Trump klaar om zijn Pax op te geven ?

De kern van de vraag is, als imperialistische militaire suprematie is wat de VS in staat heeft gesteld om haar dominantie te behouden en deze dominantie vandaag de dag neerslaat, zal de nieuw gekozen Amerikaanse president Donald Trump dan echt bereid zijn om de Pax Americana in gevaar te brengen?

We hebben het over een polymorf compromis:

– Economisch gezien zou hij het einde van het dollartijdperk moeten accepteren en de Amerikaanse markt kleiner moeten maken in vergelijking met soevereine wereldvaluta. Praktisch gezien een eeuw van wereldwijde financiële architectuur in de prullenbak gooien.

– Politiek, accepteren dat het mogelijk is om anders te denken en anders te doen. Politiek is niet alleen Amerikaanse “democratie”. Er zijn zoveel mogelijkheden, zoveel verschillende modellen, zoveel toekomsten die volgens andere scripts geschreven kunnen worden.

– Militair gezien betekent dit dat we moeten stoppen met de diplomatie van arrogantie en dreigementen, dat we moeten accepteren dat we niet willekeurig kunnen beslissen hoe we met wie dan ook moeten omgaan en dat we moeten stoppen met raketten op de vlaggen van andere staten te richten.

– Het meest gecompliceerde en riskante van alles is dat dit alles betekent dat we de vrede binnen de Verenigde Staten opgeven. Als de machtsevenwichten die extern zijn geïmplementeerd worden verbroken, beginnen die intern te wankelen en wordt het organisme herschikt.

Het opgeven van de Pax Americana zoals die bekend staat, betekent niet dat er geen alternatieven bestaan. Het begrip “pax” is breed en kan door de Amerikaanse school verschillend geïnterpreteerd worden. Deze stap nemen betekent echter het opgeven van een “traditie” van wereldmacht, het moeten ondergaan van de ineenstorting van het hele Amerikaanse binnenlandse systeem en vervolgens het opnieuw opbouwen van een alternatief.

Wat betekent “Make America Great Again”? De Amerikaanse hegemonie in de wereld herstellen of Amerika opnieuw opbouwen?

Copyright © 2024 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Hegemon beveelt Europa: zet in op oorlog en steel het geld van Rusland

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: