Wezen van de nederlaag

Achter de mislukte diplomatie van Istanboel: westerse ontkenning, Russisch momentum en Trump gevangen tussen twee muren. Nu de nederlaag dreigt, zoekt de oorlogspartij naar uitwegen en ontkent ze harteloos haar nalatenschap.

“Overwinning heeft honderd vaders”, merkte John F. Kennedy op enkele dagen na de mislukte invasie in de Varkensbaai, ”maar nederlaag is een wees.” Hij sprak niet als een triomfantelijke staatsman, maar als een lijkschouwer die een autopsie uitvoerde – koel, klinisch, al een stap terug nemend van het nog smeulende wrak. De ramp in kwestie: een door de CIA getrainde ballingenleger, dood of gevangengenomen op het strand van Playa Girón, hun beloofde anti-Castro-opstand verdampt als ochtendmist onder het Cubaanse geweervuur, schrijft Kevin Batcho.

Daar was het dan – de bittere waarheid, hangend als adem in de winter: overwinning is altijd een drukbezochte doop – iedereen dringt zich op om peetvader te worden, om een aandeel in het wonder op te eisen. Nederlaag krijgt geen dergelijke ceremonie. Het wordt achtergelaten op de drempel in het holst van de nacht, ongezegend en naamloos.

In de uitdagende eerste maanden van de oorlog in Oekraïne kleedden ze hun gok in heilige gewaden – ze casten Zelensky als een paladijn van moderne deugdzaamheid en bewapenden hem met wapens, mythen en staande ovaties. Ze zagen zichzelf als vroedvrouwen van de liberale democratie die herboren werd in de zwarte modder van Kherson. Maar de droom kon de discipline van de Russische uitputtingsslag niet overleven. Toen het front tot stilstand kwam en tegenaanvallen in modder verzandden, werden de zelfbenoemde vaders van de overwinning ongemakkelijk en verdwenen ze in de schaduw toen hun creatie begon te rotten.

Vandaag keert de pathologie terug als een tragische farce. Europese leiders en Amerikaanse haviken klampen zich vast aan de illusie van de overwinning – niet behaald op het slagveld, maar opgevoerd door middel van ultimatums, diplomatieke praal en het holle theater van sancties. Dit is geen strategie meer, maar een reflex: een dwangmatige afschuiving van verantwoordelijkheid, een verloochening van een oorlog die niet langer gemakkelijk te rechtvaardigen is – gemaskeerd door steeds luidere roep om gerechtigheid die het stilzwijgen van de innerlijke nederlaag nauwelijks kan overstemmen.

Naarmate de uitkomst verslechtert, duikt er een nieuwe tegenstander op – niet in Moskou, maar in het Witte Huis. De verleiding wordt groter om de schuld voor het falen te leggen bij de man die weigert hun script te volgen, om hun misrekening te herinterpreteren als zijn verraad. Net als Romeinse patriarchen die een ongewenst kind aan de elementen blootstellen, laten ze hun geopolitieke nakomelingen in de steek, in de hoop dat de koude wind van de geschiedenis zowel het lichaam als de schuld zal wegvoeren.

De oorlog gaat nu verder – steeds meer verstoten door zijn beschermheren, alleen nog in stand gehouden door de enige macht die nooit terugdeinsde. Voor Moskou is er geen schande in de littekens van dit conflict, geen drang om de oorsprong ervan te herschrijven. Zelfs de meest misvormde hoofdstukken worden omarmd als voorzienigheid – grimmig misschien, maar rechtvaardig. En zo wachten ze in de ceremoniële stilte van de gewelfde zalen van het Kremlin tot de honderd vaders van de overwinning op een dag hun plaats zullen opeisen.

Istanboel 2.0

In een laatste poging om het verloop van de nederlaag van Oekraïne af te remmen, stelden de westerse leiders op 10 mei een ultimatum. De Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en Polen eisten dat Rusland zich uiterlijk op 12 mei zou onderwerpen aan een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van 30 dagen, op straffe van uitgebreide sancties tegen de financiële en energiesector en een nieuwe golf van wapenleveranties aan Oekraïne.

Het Kremlin verwierp het westerse dictaat onmiddellijk. Tijdens een persconferentie om 2 uur ’s nachts op 11 mei verklaarde presidentieel woordvoerder Dmitri Peskov dat “de taal van ultimatums onaanvaardbaar is voor Rusland” en drong hij aan op het aanpakken van de “onderliggende oorzaken” van de oorlog. In plaats van hieraan te voldoen, verscheurde de Russische president Vladimir Poetin het westerse script en legde hij zijn eigen voorwaarden op: directe gesprekken met Oekraïne in Istanboel op 15 mei. President Trump, vastbesloten om een einde aan het conflict te maken, dwong Kiev om de Russische voorwaarden te accepteren.

Voor Moskou is het niet de bedoeling om een nieuw hoofdstuk te openen, maar om het hoofdstuk dat in 2022 onvoltooid bleef – toen de vredesbesprekingen voor het eerst werden gedwarsboomd door westerse interventie – weer op te pakken. De symboliek is duidelijk: opnieuw vinden de onderhandelingen plaats in het Dolmabahçe-paleis in Istanboel; opnieuw heeft de Russische delegatie dezelfde samenstelling als voorheen, maar is zij nu versterkt met hoge militaire functionarissen om zowel de vastberadenheid als de onderhandelingspositie te onderstrepen.

In het begin van de oorlog leek Oekraïne bereid tot verregaande concessies: permanente neutraliteit, strikte beperkingen van zijn militaire capaciteit, een verbod op buitenlandse troepen, culturele bescherming voor Russischtalige Oekraïners en een termijn van 15 jaar om te onderhandelen over de status van de Krim. Maar deze voorwaarden werden kort na de terugtrekking van Rusland uit Kiev van de tafel geveegd, toen westerse leiders – met name Joe Biden en Boris Johnson – Zelensky aanspoorden om de deal te verwerpen. In plaats daarvan stuurden ze een stortvloed aan wapens en beloften van overwinning. Voor deze leiders was het niet genoeg om alleen maar een nederlaag te voorkomen; ze wilden een triomf behalen – herinnerd worden als de trotse vaders van een beslissende strategische overwinning op Rusland.

Gedurende een korte periode wekte deze strategie de illusie van succes. Oekraïne heroverde tot medio 2022 een deel van zijn grondgebied, maar na het mislukte zomeroffensief van 2023 was het tij definitief gekeerd. De Oekraïense strijdkrachten botsten op een ondoordringbare Russische verdedigingsmuur. Sindsdien heeft Rusland het initiatief genomen, zowel op het slagveld als op internationale diplomatieke fora.

Rusland heeft de westerse sancties overleefd, de G7 ingehaald in groei en heeft nu onbetwistbaar de leiding op het slagveld. De waargenomen machtsverhoudingen zijn veranderd, en daarmee ook de diplomatieke taal. De invloed van het Westen is geslonken tot een theater van gebaren: sancties die niet hebben gewerkt, voorraden die zijn geslonken en verklaringen die niet langer worden gestaafd door capaciteit.

Wat overblijft is een verdwijnende ruimte voor illusies. Oorlogen eindigen niet door morele oproepen of maximalistische eisen van de verliezende partij. Ze eindigen door onderhandelingen – of door ineenstorting – afhankelijk van het vooruitziende vermogen van degenen die op een nederlaag afstevenen. Gevangen tussen deze twee lotgevallen, schommelen Oekraïne en zijn beschermheren in verwarring – niet in staat om te accepteren dat de oorlog verloren is, maar wanhopig om deze te beëindigen op voorwaarden die dominantie veinzen. Ze spreken de taal van vastberadenheid, niet om het auteurschap op te eisen, maar om het te verdoezelen – ze schuiven de last van het vaderschap naar meer geschikte schouders, in de hoop dat de geschiedenis zal vergeten wie deze zaak als eerste heeft gezegend. Maar met elke compromisloze eis wordt de ruimte voor een zinvolle dialoog kleiner.

Kellogg’s plan voor een staakt-het-vuren

De westerse oproep tot een “onvoorwaardelijk staakt-het-vuren” – herhaald door Kiev en steeds meer gepresenteerd als het morele minimum voor vrede – is grotendeels gebaseerd op een blauwdruk die wordt toegeschreven aan de gepensioneerde Amerikaanse luitenant-generaal Keith Kellogg. Zijn voorstel is bepalend geworden voor de grote lijnen van de verwachtingen van Washington en zijn bondgenoten: een internationaal gecontroleerd staakt-het-vuren, waarbij de Verenigde Staten en de Europese mogendheden optreden als “neutrale garanten,” belast met het handhaven van de naleving door middel van een plechtig theater van onpartijdigheid.

De kern ervan is de eis dat zowel de Russische als de Oekraïense troepen zich 15 kilometer terugtrekken van de huidige contactlijn, waardoor een gedemilitariseerde bufferzone ontstaat – een bevroren strook betwist gebied dat bedoeld is om de vijandelijkheden op te schorten en de spanningen langs het front te verminderen.

Maar hoe groot is de kans dat dit plan zal worden uitgevoerd zoals aangekondigd? Stel je voor dat Oekraïense artillerie Europese waarnemers in de bufferzone beschiet, Moskou de schuld geeft en vervolgens een snelle strafexpeditie uitvoert in de verlaten zone richting de nieuwe Russische linies. Zouden Britse of Franse officieren Kiev dan plechtig aanklagen wegens schending van de voorwaarden? Of zou Moskou opnieuw de voorspelbare zondebok worden? Het antwoord is even vernietigend als voor de hand liggend.

Voor Vladimir Poetin zou het aanvaarden van een dergelijk plan politieke zelfvernietiging betekenen. Het weggeven van strategisch terrein onder het toeziend oog van vijandige “scheidsrechters” zou niet alleen de militaire positie van Rusland verzwakken, maar ook worden gezien als een capitulatie in juridisch jargon. De straf voor een dergelijk verraad zou niet diplomatieke verlegenheid zijn, maar een kogel in de binnenplaats van het Kremlin.

Voor Moskou is het Kellogg-plan een non-starter. Het oude axioma blijft gelden: de zwakken dicteren geen voorwaarden, zij ondergaan wat hen wordt opgelegd.

Voortijdige vredesonderhandelingen

Na Poetins oproep tot hervatting van de vredesbesprekingen in Istanboel was de wereld getuige van een gespannen choreografie. De Oekraïense afgevaardigden traineerden de onderhandelingen en maakten een omweg naar Ankara, terwijl hun Russische tegenhangers in kille stilte aan de tafel in het Dolmabahçe-paleis zaten. Na een dag van laag-bij-de-grondse manoeuvres en diplomatiek gekonkel kwamen beide partijen op vrijdag 16 mei eindelijk oog in oog te staan – hun eerste directe onderhandelingen sinds het mislukken van de vredesbesprekingen in maart 2022.

Maar ondanks het hoge belang blijven deze gesprekken voorbarig. Het momentum van Rusland op het slagveld is onmiskenbaar, maar nog niet doorslaggevend genoeg om voorwaarden te kunnen stellen. Het is alsof begin 1864 een gehavende maar niet gebroken Confederatie een staakt-het-vuren eiste van een opkomende Unie – niet als overgave, maar als een berekende zet om de oorlog te bevriezen en de middelen te behouden om op een later moment verder te vechten.

Vanuit het perspectief van Moskou moet elk staakt-het-vuren een ondubbelzinnige erkenning van de nederlaag betekenen: een volledige terugtrekking van Oekraïne uit de vier geannexeerde oblasten – Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson. Deze concessie is volgens Russische functionarissen een laatste kans.

Toen hem werd gevraagd of hij had gedreigd: “De volgende keer zullen het vijf regio’s zijn”, corrigeerde de Russische hoofdonderhandelaar hem: “Nee. Ik zei: de volgende keer zullen het er acht zijn.” Moskou is van mening dat de tijd duidelijk in zijn voordeel werkt, zowel op het slagveld als aan de onderhandelingstafel. De voorwaarden die nu worden aangeboden, zijn al strenger dan die van 2022; wat daarna komt, belooft nog strenger te worden.

Wat Amerikaanse waarnemers het meest schokt, is dat Rusland erop staat dat Oekraïne deze oblasten ontruimt, zelfs waar Moskou geen volledige militaire controle heeft. Achter deze verrassing schuilt een algemene misvatting: dat territoriale winst een afspiegeling moet zijn van de bezetting op het slagveld. De geschiedenis leert ons anders.

Tijdens de Mexicaans-Amerikaanse Oorlog van 1846-1848 annexeerde de Verenigde Staten meer dan een half miljoen vierkante mijl – waaronder Californië, Arizona, New Mexico, Utah en nog meer – zonder deze ooit volledig te bezetten. Ook Japan gaf al zijn grondgebied op, ondanks dat de VS nooit de Japanse eilanden binnenvielen, laat staan dat ze ook maar in de buurt kwamen van de verovering van Tokio. Europa biedt nog meer precedenten: Elzas-Lotharingen wisselde twee keer van eigenaar tussen Duitsland en Frankrijk met slechts gedeeltelijke bezetting, en Finland stond in 1940 11% van zijn grondgebied af aan de Sovjet-Unie, ondanks hevig verzet tegen de invasie van Stalin.

De kunst van de ommezwaai

Door Oekraïne terug naar de onderhandelingstafel te dwingen op Russische voorwaarden, laat president Trump zien dat hij meer invloed heeft op Zelensky dan op Poetin. Hij heeft al laten zien dat hij bereid en in staat is om militaire hulp stop te zetten en de samenwerking op het gebied van inlichtingen op te schorten – drukpunten die Kiev niet kan negeren. Berichten uit de Oekraïense hoofdstad suggereren dat de verdediging van het land onder deze omstandigheden nog maar vier maanden stand kan houden.

Met Rusland zijn de opties van Trump echter beperkter – en politiek gevaarlijker. Zijn enige mogelijke pressiemiddelen – het herinvoeren van sancties of het hervatten van grootschalige wapenleveranties – zouden betekenen dat hij juist het beleid moet omarmen dat hij tijdens zijn verkiezingscampagne heeft veroordeeld. Dat zou de strategie van Joe Biden ten aanzien van Oekraïne met terugwerkende kracht legitimeren en Trumps eigen populistische geloofwaardigheid ondermijnen. Een dergelijke ommezwaai zou zijn achterban kunnen vervreemden. Ondertussen pocht senator Lindsey Graham dat 70 senatoren bereid zijn om “verpletterende sancties” te steunen. Dat aantal heeft gewicht: het overschrijdt de drempel die nodig is om een presidentieel veto te overstemmen – en verwijst, zij het heel subtiel, naar het spookbeeld van afzetting als Trump vrede zou opleggen op voorwaarden die voor Oekraïne te streng worden geacht.

Toen de delegaties Istanboel verlieten om naar de luchthaven te gaan, met slechts een akkoord over de uitwisseling van 1000 gevangenen, was de nieuwe boodschap van het team van Trump ondubbelzinnig: de weg naar vrede moet via een persoonlijke topontmoeting tussen Trump en Poetin lopen. Maar Moskou houdt sinds het begin van Trumps tweede ambtstermijn voet bij stuk: topontmoetingen zijn ceremoniële eindpunten, geen onderhandelingsplaatsen. Ze vinden alleen plaats nadat elke clausule van een overeenkomst is afgerond en door het Kremlin is ondertekend. In het Russische protocol is geen ruimte voor geïmproviseerd theater of improviserend staatsmanschap. Als Trump een handdruk voor de camera’s wil, moet hij eerst voorwaarden stellen die Moskou al heeft goedgekeurd – definitief, bindend en op papier.

In America’s Five-Front Trap betoogde ik dat de VS zich gevaarlijk had overbelast door zich in meerdere conflicten tegelijk te mengen, terwijl voorzichtigheid een sequentiële strategie vereiste. Sindsdien heeft Trump uitstekend werk verricht door het roer om te gooien: hij heeft het beleid in Jemen omgegooid nadat de luchtverdediging van de Houthi’s de kwetsbaarheid van de F-35 had blootgelegd, de handelsspanningen met China verminderd en diplomatieke toenadering gezocht tot Iran, zelfs ten koste van een openlijke “breuk” met Israël. Noord-Korea blijft een slapend front, dat waarschijnlijk alleen zal worden geactiveerd als andere fronten uit de hand lopen. Op papier maken deze ommezwaaien militaire middelen vrij om de druk van de VS op Rusland te concentreren.

Maar deze de-escalaties zijn op zijn best fragiel. Jemen en China zijn stil, maar niet opgelost. Iran is een kruitvat. Nadat de Amerikaanse gezant Steve Witkoff Hamas naar verluidt had beloofd dat de voedselblokkade van Gaza zou worden opgeheven in ruil voor de vrijlating van gevangene Edan Alexander – een belofte die nog steeds niet is nagekomen – is de geloofwaardigheid van de VS aangetast. Waarom zou Poetin in deze context de beloften van de VS nu voor waar aannemen?

In veel opzichten is Trump in een val gelopen die niet door Moskou is gezet, maar door de neoconservatieven en Europese elites die hem zo fel tegenwerken. Net zoals het Oekraïense tegenoffensief van 2023 strandde op een onwrikbare Russische muur, bevindt Trump zich nu tussen twee muren van onverzettelijkheid: aan de ene kant de kille vastberadenheid van Moskou en aan de andere kant de onverzettelijke eisen van westerse haviken. De muren komen steeds dichterbij. Zijn poging om een bevroren vrede uit de klauwen van de westerse nederlaag te rukken, is een eenzame campagne van theatrale wilskracht geworden. Voor zijn tegenstanders in Londen, Parijs, Berlijn en de denktanks en senaatskamers van Washington is de oorlog die er echt toe doet niet die in Oekraïne, maar die tegen Trump zelf.

En toch, wat de uitkomst ook moge zijn, Trump heeft de gave om het als een overwinning te verklaren. Als een nederlaag een wees is, dan is Trump de zelfbenoemde vader van honderd overwinningen – soms gedoopt in weerwil van de feiten, maar altijd een verklaard monument voor zijn eigen nalatenschap. De strijd lijkt misschien onwinbaar, maar het geniale van Trump is dat elke schijnbare wees van een nederlaag kan worden omgedoopt, in glorie gehuld en trots opgeëist als rechtmatige overwinnaar.

Copyright © 2025 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Nederlandse inlichtingendienst: Rusland is mogelijk binnen een jaar na het einde van de oorlog in Oekraïne klaar voor een nieuw conflict

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: