Operatie Spiderweb

Aan de vooravond van de vredesbesprekingen in Istanboel werd Rusland getroffen door gecoördineerde aanvallen op zijn grondgebied. In Brjansk brachten Oekraïense sabotagetroepen explosieven tot ontploffing onder een spoorbrug toen een passagierstrein naderde, waarbij tien burgers omkwamen en tientallen gewond raakten – een flagrante terroristische aanslag. In de buurt werd in de regio Koersk een andere spoorbrug vernietigd, waardoor cruciale infrastructuur tijdelijk werd lamgelegd.

Maar de echt slechte klap voor Rusland kwam een paar uur later met “Operatie Spiderweb” – een ongekende asymmetrische aanval van de NAVO en zijn Oekraïense bondgenoten op vijf diep in het binnenland gelegen Russische luchtmachtbases: Belaya, Dyagilevo, Ivanovo Severny, Olenya en Ukrainka, schrijft Kevin Batcho.

Zwermen drones werden gelanceerd vanuit verborgen civiele vrachtwagens die in de buurt van de beoogde installaties waren gepositioneerd, in wat een zorgvuldig gecoördineerde aanval op meerdere fronten op de strategische bommenwerpers van Rusland leek te zijn. De boodschap was onmiskenbaar: de NAVO kan, opererend via Oekraïense handen, naar believen toeslaan, waar dan ook in het zogenaamde achterland van Rusland.

Bij de operatie waren 117 drones betrokken en werd niet alleen de kwetsbaarheid van de langeafstandsvliegtuigen van Rusland – waaronder de Tu-95 en Tu-22M3 – aan het licht gebracht, maar ook kritieke tekortkomingen in de beveiliging van het achtergebied. Meer nog dan de fysieke schade, die volgens Russische bronnen beperkt was, is de psychologische en strategische impact ernstig. Luchtmachtbases die lang buiten het bereik van Oekraïne werden geacht, blijken nu binnen bereik te liggen, wat Moskou’s aannames over de diepte van zijn strategische toevluchtsoord op losse schroeven zet.

Terwijl de oorlog in Oekraïne heeft aangetoond dat de NAVO niet in staat is om een gelijkwaardige strijd te leveren, laat staan te voeren, is Operatie Spiderweb een schoolvoorbeeld van het zich ontwikkelende model van proxyoorlogvoering van de NAVO: westerse ISR (inlichtingen, surveillance en verkenning), het aanvallen van infrastructuur en operationele planning worden gecombineerd met Oekraïense uitvoering. Het effect is dat de NAVO in staat is om haar macht ver buiten haar grenzen te projecteren, terwijl de politieke risico’s dankzij haar Oekraïense proxymasker tot een minimum worden beperkt. De symboliek is krachtig: de meest prestigieuze luchtmachtmiddelen van Rusland zijn niet aan het front, maar in de achterhoede getroffen, en het Kremlin moet nu rekening houden met een realiteit waarin geen enkel doelwit echt veilig is.

In de nasleep van de aanval ging de Oekraïense informatiecampagne – versterkt door westerse media – op volle kracht door met opgeblazen beweringen dat 40 Russische bommenwerpers waren vernietigd. Verifieerbare beelden en geloofwaardige schattingen wijzen echter op minder dan tien vernietigde toestellen. De meest succesvolle aanvallen waren geconcentreerd op de luchtmachtbases Olenya en Belaya, terwijl de overige drie doelen slechts oppervlakkige of ondoeltreffende schade opliepen. Gezien het stilzwijgen van het Kremlin over deze kwestie, neigen Russische commentatoren er waarschijnlijk naar de schade te minimaliseren, maar zelfs hun afgezwakte verslagen blijven veel dichter bij de waarheid dan het theatraal opgeblazen verhaal van Kiev.

Belangrijker dan het aantal verloren vliegtuigen is de kwetsbaarheid die de operatie aan het licht heeft gebracht. De aanvallen hebben aanzienlijke tekortkomingen blootgelegd in de beveiliging van Russische bases en de coördinatie van de luchtverdediging in een nieuw tijdperk waarin goedkope drones in zwermen veel meer kunnen aanrichten dan hun gewicht doet vermoeden. Tactisch gezien is de schade bescheiden, maar strategisch gezien is het een wake-upcall. De strategische bommenwerpers van Rusland blijven grotendeels intact, maar hun veronderstelde onkwetsbaarheid is doorbroken. De psychologische klap – vooral in termen van afschrikking en wereldwijde perceptie – kan blijvende gevolgen hebben, meer nog dan de fysieke schade zelf.

De strategische bommenwerpers van Rusland, die een centrale rol hebben gespeeld in de aanhoudende aanvallen op de Oekraïense infrastructuur, zijn onbetwistbaar legitieme militaire doelen. Russisch forensisch onderzoek bevestigt naar verluidt het gebruik van C4-explosieven van Amerikaanse makelij bij de drone-aanvallen, wat wijst op directe betrokkenheid van het Westen bij de uitvoering ervan. De wijze van uitvoering – het lanceren van drones vanuit civiele voertuigen – rekt echter de grenzen van het internationaal recht op. Nog verontrustender is de bomaanslag op een trein in Brjansk, waarbij burgers het doelwit waren en munitie van de NAVO werd gebruikt. Deze aanslag valt zonder meer onder terrorisme.

De operationele verantwoordelijkheid voor “Spiderweb” wordt duidelijker wanneer we kijken naar berichten van insiders. Volgens Rezident, een consistent betrouwbaar Telegramkanaal van de Oekraïense oppositie, speelde de Britse inlichtingendienst een hoofdrol bij zowel de planning als de coördinatie van deze aanval, wat overeenkomt met hun vermeende betrokkenheid bij de sabotage van de Krim-brug. Zoals Rezident het formuleerde:

Het meest veelzeggend is misschien wel wat er niet is gebeurd. Noch president Poetin, noch Donald Trump hebben onmiddellijk een verklaring afgelegd. De stilte is opvallend, vooral van Trump, die ooit zo dol was op dramatische uitspraken, zoals na de aanval waarbij ISIS-leider al-Baghdadi tijdens zijn eerste ambtstermijn werd gedood. Deze ongebruikelijke terughoudendheid spreekt boekdelen. Het markeert een moment waarop het neoconservatieve establishment zijn dominantie in het operationele domein van militaire escalatie opnieuw heeft bevestigd. Operatie Spiderweb is dus meer dan een drone-aanval: het is een afgewogen daad van hybride oorlogsvoering, gericht op het hervormen van niet alleen de dynamiek op het slagveld, maar ook de perceptie van wie werkelijk de macht heeft – binnen de NAVO, binnen Oekraïne en zelfs binnen het Westen zelf.

Onthullende waarheden?

Heeft president Trump toestemming gegeven voor de NAVO-Oekraïense aanvallen op Russische luchtmachtbases?

Beide antwoorden zijn een aanklacht tegen zijn leiderschap.

Als hij de aanvallen heeft goedgekeurd, heeft hij dat gedaan terwijl hij zich opwierp als neutrale vredestichter, waarmee hij zijn eigen geloofwaardigheid als bemiddelaar ondermijnd. Als hij dat niet heeft gedaan, dan is de operatie onder zijn neus uitgevoerd door het Pentagon en de inlichtingendiensten, die niet langer aan hem verantwoording verschuldigd zijn. In beide gevallen komt Trump niet over als opperbevelhebber, maar als gijzelaar van het escalatiemechanisme waartegen hij tijdens de verkiezingscampagne zei te strijden.

Uit recente berichten blijkt dat functionarissen van het Pentagon voor en tijdens de operatie volledig op de hoogte waren, wat bevestigt dat dit geen rogue-actie was. Het defensieapparaat lijkt de aanval op de Russische strategische luchtvaart te hebben behandeld als een lopende missie met permanente toestemming. Trumps mogelijke terugvaloptie – dat het een “plan uit het Biden-tijdperk” was dat hij slechts heeft geërfd – versterkt alleen maar het beeld van onmacht. Het weigeren van een veto tegen een provocatie van deze omvang, terwijl hij in de media een blitzcampagne voert om vredesbesprekingen te promoten, getuigt van dubbelhartigheid of zwakte. Misschien wel van beide.

Het masker van de bemiddelaar

Het optreden van Trump als bemiddelaar tussen Oekraïne en Rusland grenst nu aan een farce – als een huwelijksverbreker die doet alsof hij bemiddelt in de scheiding die hij zelf heeft helpen veroorzaken. Tien jaar lang heeft de VS de confrontatie tussen Oekraïne en Rusland gefinancierd, bewapend, getraind en politiek versterkt. Het heeft de NAVO naar het oosten geduwd, de Maidan-coup gesteund en opeenvolgende escalaties aangemoedigd. En toch staat Trump hier, gehuld in vredestichtersgewaden, als voorzitter van de besprekingen in Istanboel, alsof hij zijn handen in onschuld heeft gewassen.

Trumps eigen woorden verraden de holheid van zijn neutrale houding. Op Truth Social schilderde hij Poetin af als de gewelddadige, irrationele echtgenoot – “die onnodig doodt, en niet alleen soldaten” – terwijl hij tegelijkertijd Zelensky berispte voor zijn opruiende retoriek en beweerde: “Alles wat uit zijn mond komt, veroorzaakt problemen… daar moet een einde aan komen.” Deze binnenlandse allegorie reduceert een complex geopolitiek conflict tot soapfiguren: de gewelddadige bruut, de schrille aanjager en Trump als de vermoeide maar wijze raadgever – die zich neutraal voordoet terwijl hij een van de partijen actief steunt met geld, wapens en inlichtingen.

De diepere absurditeit ligt niet alleen in het theater, maar in de strategische schizofrenie die het maskeert. De Verenigde Staten zijn geen scheidsrechter in deze oorlog – ze financieren hem. Oekraïne is geen onafhankelijke speler – het is een proxy. En Trump lijkt, ondanks al zijn bombast, niet de touwtjes in handen te hebben – hij beheert de perceptie terwijl anderen de koers bepalen.

De directe context van de drone-aanvallen onthult de tegenstrijdigheid. De grootschalige vergeldingsaanvallen van Rusland op Kiev, die aanleiding gaven tot de reacties van Trump, kwamen na twee risicovolle Oekraïense operaties: een gecoördineerde drone-aanval op Moskou en wat een mislukte moordaanslag lijkt te zijn geweest op president Poetin via een drone-aanval tijdens zijn bezoek aan het onlangs bevrijde Koersk. Deze missies gingen veel verder dan de autonome capaciteiten van Oekraïne. Ze vereisten doelgegevens, logistieke coördinatie en ondersteuning op het gebied van elektronische oorlogsvoering – componenten die alleen de NAVO op betrouwbare wijze kan leveren.

In de aanloop naar de top in Istanboel deden speculaties de ronde dat Trump – die steeds meer gefrustreerd raakte door de stagnatie op het slagveld in Oekraïne en de politieke en economische kosten van een eindeloze oorlog – een scherpe ommezwaai zou maken en zijn steun zou intrekken. Een dergelijke verschuiving zou Oekraïne veel meer schade berokkenen dan Rusland. In plaats daarvan werd de wereld echter geconfronteerd met Operatie Spiderweb – een volledige escalatie in het strategische hart van Rusland, die slechts enkele uren voor het begin van de vredesbesprekingen werd gelanceerd.

Hoe kan Trump nu, na het spectaculaire succes van Oekraïne, zijn geopolitieke bondgenoot aan de kant zetten?

Maar het meest onthullende element in dit schouwspel is niet de overmoed van Trump, maar de berekende tolerantie van Poetin. Waarom zou de schijnbare meester van het slagveld in Oekraïne toestaan dat de sponsor van zijn vijand de rol van rechter op zich neemt? Waarom deze illusie van Amerikaanse neutraliteit in stand houden?

Een echte meester hoeft niet op elke provocatie te reageren – zijn macht ligt niet in morele zelfgenoegzaamheid of retorisch evenwicht, maar in het vermogen om schokken op te vangen zonder van koers te raken. Poetins strategie, hoewel soms tergend geduldig, wordt geleid door langetermijndoelstellingen: het militaire vermogen van Oekraïne verzwakken, de westerse politieke cyclus overleven en geleidelijk de tegenstrijdigheden binnen het NAVO-model van proxyoorlogen blootleggen.

Operatie Spiderweb werd gelanceerd na een flamboyant bezoek van senator Lindsey Graham aan Kiev, waardoor de vraag rees wie er werkelijk het buitenlands beleid van de VS bepaalt.

Door Trump zijn vredespantomime te laten spelen, onderstreept Poetin de holheid van het morele gezag van de VS. Elke dag dat Trump de bemiddelaar speelt terwijl de NAVO strategische Russische doelen aanvalt, wordt de fictie onhoudbaarder en zakt het masker verder af.

De impact van Spiderweb op Istanboel

Tijdens de vredesconferentie van 2 juni in Istanbul bleef het diplomatieke standpunt van Moskou ongewijzigd: standvastig, vertrouwd en onsentimenteel. Toch was de strategische context subtiel verschoven. Het opvallende succes van Oekraïne met Operatie Spiderweb gaf Zelensky politieke dekking om onderhandelingen aan te gaan die veel facties binnen Oekraïne eerder als voorbarig of zelfs verraderlijk hadden beschouwd. Door te laten zien dat het in staat was om diep in Russisch grondgebied toe te slaan – zelfs symbolisch – slaagde Kiev erin om de onderhandelingen niet als een daad van wanhoop te presenteren, maar als een zelfverzekerde strategische zet. In die zin heeft de operatie misschien wel het grootste effect gehad op het binnenlandse front van Oekraïne: het normaliseren van de dialoog met Rusland.

Rusland kwam op zijn beurt naar Istanboel met een huiveringwekkende psychologische gok. Moskou stelde een eenzijdig “humanitair gebaar” voor: de teruggave van 6.000 Oekraïense oorlogsslachtoffers. De meeste van deze lijken zouden volgens Moskou door forensische teams zijn geïdentificeerd, waardoor ze volgens de Oekraïense wet in aanmerking komen voor volledige schadevergoeding. De staat is wettelijk verplicht om de families van gesneuvelde soldaten een uitkering te verstrekken van in totaal 17,27 miljoen hryvnia (ongeveer 422.800 dollar) per soldaat. Als Kiev de lichamen zou accepteren en zich aan zijn eigen wetten zou houden, zou de financiële last meer dan 2,5 miljard dollar kunnen bedragen – een duizelingwekkend bedrag voor een regime dat al afhankelijk is van westerse hulp om aan zijn basisbegrotingsverplichtingen te voldoen.

Het was een meesterlijke zet van macabere diplomatie, berekend niet om een oplossing te vinden, maar om iets bloot te leggen. Oekraïne vecht met geleende middelen en in toenemende mate met geleende tijd.

De impact van Spiderweb

Het succes van Operatie Spiderweb is reëel, maar beperkt: een tactische vernedering, geen strategisch keerpunt. Net als een wanhopig voetbalteam dat een truc uithaalt om de achterstand van 35-14 te verkleinen, levert het spectaculaire beelden op, maar verandert er weinig. De hysterie over het lamleggen van de Russische nucleaire triade gaat voorbij aan een fundamentele waarheid: in tegenstelling tot Amerika heeft Moskou zijn bommenwerpers nooit beschouwd als het kroonjuweel van zijn afschrikking. Die rol is weggelegd voor zijn intercontinentale ballistische raketten en onderzeeërraketten – systemen die door deze aanvallen onaangetast blijven.

Ruslands eigen afwegingen zijn al lang aan het verschuiven. Nu moderne luchtverdedigingssystemen wereldwijd in aantal toenemen, lijken die kolossale Tu-95’s en Tu-160’s – ooit symbolen van de Sovjetinvloed – nu meer op relikwieën die op afschaffing wachten. De bommenwerpers blijven meer uit prestige dan uit noodzaak in gebruik, en hun kwetsbaarheid wordt niet alleen blootgelegd door Oekraïense drones, maar ook door Ruslands eigen inzetpatronen. Deze aanval zou wel eens een versnelling kunnen betekenen van wat toch al onvermijdelijk was: de stille degradatie van de Russische strategische luchtvaart ten gunste van hypersonische raketten en stille onderzeeërs.

Velen overschatten de impact van de recente aanvallen op het aanvalsvermogen van Rusland. Het grootste deel van de schade aan Oekraïne is toe te schrijven aan ballistische raketten van het type Iskander-M en Geran-2-drones, niet aan Tu-95-bommenwerpers. Rusland lanceert nu dagelijks honderden goedkope, effectieve Gerans, terwijl Iskanders – die bijna niet te stoppen zijn en zwaardere ladingen kunnen vervoeren – het belangrijkste middel blijven om zowel statische als mobiele doelen te raken. Tu-95’s en Tu-160’s vuren daarentegen Kh-101-kruisraketten af, die langdurige logistieke voorbereidingen vereisen, minder veelzijdig zijn en kwetsbaarder voor luchtverdediging.

Hoewel het verlies van zelfs maar een paar bommenwerpers kostbaar is – gezien hun onvervangbaarheid en lange reparatietijden – is hun operationele rol in vergelijking met raketten en drones afgenomen. De werkelijke betekenis van deze aanvallen ligt in hun psychologische effect: ze doorbreken niet alleen de illusie van de onkwetsbaarheid van Rusland, maar versterken ook de binnenlandse steun voor de oorlog. In plaats van de campagne van Moskou te verlammen, kunnen de aanvallen de vastberadenheid juist versterken en de Russen eraan herinneren dat het conflict niet langer beperkt blijft tot verre slagvelden.

De reactiemogelijkheden van Rusland

Op het moment van schrijven heeft Rusland nog niet gereageerd, noch met verklaringen, noch met aanvallen. Sommigen roepen om nucleaire aanvallen of overweldigende vergeldingsmaatregelen, maar een dergelijke reactie zou de provocatie van Oekraïne alleen maar legitimeren en bewijzen dat een handvol beschadigde bommenwerpers de strategische discipline van Moskou kan ontwrichten. Echte macht in oorlog ligt niet in reflexmatige woede, maar in het koelbloedig onderscheiden van betekenisvolle dreigingen en louter afleidingsmanoeuvres. Clausewitz noemde dit wrijving: de onvermijdelijke chaos van een conflict die de tacticus van de strateeg onderscheidt.

Voorlopig blijft Rusland zich richten op de militaire zwaartepunten van Oekraïne: het uitputten van zijn manschappen, het verstikken van zijn logistiek en het ontmantelen van zijn industriële basis. Symbolische aanvallen zoals Spiderweb zijn schitterende afleidingsmanoeuvres, bedoeld om Moskou ertoe te verleiden zijn initiatief te verspillen.

Dat gezegd hebbende, kunnen Oekraïense provocaties een politiek excuus vormen voor acties die al lang op tafel liggen. Men zou zich bijvoorbeeld kunnen afvragen: waarom blijft Rusland de gestage stroom van westerse leiders die door Kiev paraderen en de stad als geopolitieke catwalk gebruiken, tolereren? Of waarom zijn de Dnjepr-bruggen – cruciaal voor de Oekraïense logistiek – niet permanent onbruikbaar gemaakt, als Rusland daartoe in staat is?

Politiek blijft Poetin sterk en geniet hij brede steun in eigen land, maar binnen het veiligheids- en defensieapparaat zijn hardliners waarschijnlijk ontevreden over wat zij zien als zijn gematigde, zelfs liberale terughoudendheid. Hoewel de huidige strategie met betrekking tot Oekraïne kan worden aanvaard, kan er een andere afweging worden gemaakt met betrekking tot de NAVO, met name het Verenigd Koninkrijk, dat in Moskou wordt gezien als een bijzonder agressieve provocateur en een waarschijnlijke medeplichtige aan de aanslagen van zondag.

In de komende fase zou Moskou kunnen overschakelen op een schaduwoorlog: cyberaanvallen, geheime sabotage en asymmetrische vergeldingsmaatregelen tegen de NAVO, met name Groot-Brittannië. Deze plausibel te ontkennen bieden vergeldingsmiddelen zonder openlijke escalatie, waardoor Rusland zijn strategische focus kan behouden en tegelijkertijd rekeningen kan vereffenen. Het echte omslagpunt zou pas komen als het provocatievermogen van Oekraïne ooit groter zou worden dan de bereidheid van Rusland om dit te verdragen. Tot die tijd zijn de smeulende Tu-95’s geen militaire tegenslag, maar een zenuwproef die zal bepalen wie het tempo van de oorlog bepaalt en wie er alleen maar op reageert.

Copyright © 2025 vertaling door Frontnieuws. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.

Rusland verbiedt Greenpeace

Volg Frontnieuws op 𝕏 Volg Frontnieuws op Telegram

Lees meer over: